ေဂဟေဗဒ

ေဂဟေဗဒအား သိပၸံပညာတရပ္အျဖစ္ ထူေထာင္ခဲ့သည့္ Eugenius Warming(၁၈၄၁-၁၉၂၄)

ေဂဟေဗဒ (ဂရိဘာသာ oîkos, "ေဂဟာ"; -λογία, -logia, ဘာသာေဗဒ၊ အဂၤလိပ္ - ecology) သည္ သက္ရွိမ်ား ျဖန႔္က်က္တည္ရွိပုံ
၊ ဦးေရႏွင့္ သက္ရွိ ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္မ်ားႏွင့္ သဘာဝဝန္းက်င္အၾကား မည္သို႔ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မွု ရွိသည္ကို ေလ့လာသည့္ သိပၸံပညာတရပ္ျဖစ္သည္။ ^[1] သက္ရွိ ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္၏ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ႐ုပ္သတၱိမ်ား ပါဝင္သည္။ ယင္းသတၱမ်ားတြင္ အဇီဝအ​ခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ေနေရာင္ျခည္၊ ရာသီဥတု၊ ဘူမိအေနအထားႏွင့္ ဇီဝအခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ယင္းသက္ရွိမ်ားႏွင့္အတူ က်က္စားေနထိုင္ၾကသည့္ အျခားသက္ရွိမ်ား ပါဝင္သည္။ ^[2]
"Ecology" ဆိုသည့္ ေဝါဟာရကို ႏွုတ္ေျပာစကားအေနျဖင့္ social ecology၊ deep ecology စသည္တို႔တြင္ ထည့္သြင္းသုံးႏွုန္းၾကသကဲ့သို႔ သဘာဝဝန္းက်င္ သို႔မဟုတ္ သဘာဝဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝါဒ ဟူေသာစကားလုံးမ်ား၏ အဓိပၸာယ္တူ ေဝါဟာရအျဖစ္ အသုံးျပဳေလ့ရွိသည္။
Ecology သို႔မဟုတ္ oekologie ဟူေသာ ​​ေဝါဟာရကို ဂ်ာမန္ ဇီဝ​​​ေဗဒပညာရွင္ Ernst Haeckel က ၁၈၆၆ ခုႏွစ္တြင္ တီထြင္ခဲ့ၿပီး "ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္ႏွင့္ ယင္းတို႔၏ ပတ္ဝန္းက်င္အၾကား ဆက္ႏႊယ္မွုအား ေလ့လာသည့္ သိပၸံပညာရပ္"ဟု အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။^[3] Haeckel သည္ ဤသေဘာတရားကို အေသးစိတ္ ဆက္လက္ ျပဳစုခဲ့ျခင္းမရွိပါ။ ပထမဦးဆုံးေသာ ျပ႒ာန္းစာအုပ္ကို (တကၠသိုလ္တြင္ ပထမဦးဆုံးေသာ သင္တန္းႏွင့္အတူ) ဒိန္းမတ္ ႐ုကၡေဗဒပညာရွင္ Eugenius Warmingက ေရးသားခဲ့သည္။ ယင္းေစာေစာပိုင္း စာအုပ္ေၾကာင့္ Warming အား ေဂဟေဗဒပညာရပ္အား ထူေထာင္ခဲ့သူဟု ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ ^[4]

[ျပင္ဆင္ရန္​] က်မ္းကိုး

1. ↑ Begon, M.; Townsend, C. R., Harper, J. L. (2006). Ecology: From individuals to ecosystems. (4th ed.). Blackwell. ISBN 1405111178.
2. ↑ Campbell, Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-250882-6.
3. ↑ Frodin, D.G. (2001). Guide to Standard Floras of the World. Cambridge: Cambridge University Press, 72. ISBN 0-521-79077-8. “[ecology is] a term first introduced by Haeckel in 1866 as Ökologie and which came into English in 1873”

ေဂဟေဗဒအား သိပၸံပညာတရပ္အျဖစ္ ထူေထာင္ခဲ့သည့္ Eugenius Warming(၁၈၄၁-၁၉၂၄)

ေဂဟေဗဒ (ဂရိဘာသာ oîkos, "ေဂဟာ"; -λογία, -logia, ဘာသာေဗဒ၊ အဂၤလိပ္ - ecology) သည္ သက္ရွိမ်ား ျဖန႔္က်က္တည္ရွိပုံ၊ ဦးေရႏွင့္ သက္ရွိ ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္မ်ားႏွင့္ သဘာဝဝန္းက်င္အၾကား မည္သို႔ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မွု ရွိသည္ကို ေလ့လာသည့္ သိပၸံပညာတရပ္ျဖစ္သည္။ ^[1] သက္ရွိ ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္၏ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ႐ုပ္သတၱိမ်ား ပါဝင္သည္။ ယင္းသတၱမ်ားတြင္ အဇီဝအ​ခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ေနေရာင္ျခည္၊ ရာသီဥတု၊ ဘူမိအေနအထားႏွင့္ ဇီဝအခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ယင္းသက္ရွိမ်ားႏွင့္အတူ က်က္စားေနထိုင္ၾကသည့္ အျခားသက္ရွိမ်ား ပါဝင္သည္။ ^[2]
"Ecology" ဆိုသည့္ ေဝါဟာရကို ႏွုတ္ေျပာစကားအေနျဖင့္ social ecology၊ deep ecology စသည္တို႔တြင္ ထည့္သြင္းသုံးႏွုန္းၾကသကဲ့သို႔ သဘာဝဝန္းက်င္ သို႔မဟုတ္ သဘာဝဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝါဒ ဟူေသာစကားလုံးမ်ား၏ အဓိပၸာယ္တူ ေဝါဟာရအျဖစ္ အသုံးျပဳေလ့ရွိသည္။
Ecology သို႔မဟုတ္ oekologie ဟူေသာ ​​ေဝါဟာရကို ဂ်ာမန္ ဇီဝ​​​ေဗဒပညာရွင္ Ernst Haeckel က ၁၈၆၆ ခုႏွစ္တြင္ တီထြင္ခဲ့ၿပီး "ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္ႏွင့္ ယင္းတို႔၏ ပတ္ဝန္းက်င္အၾကား ဆက္ႏႊယ္မွုအား ေလ့လာသည့္ သိပၸံပညာရပ္"ဟု အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။^[3] Haeckel သည္ ဤသေဘာတရားကို အေသးစိတ္ ဆက္လက္ ျပဳစုခဲ့ျခင္းမရွိပါ။ ပထမဦးဆုံးေသာ ျပ႒ာန္းစာအုပ္ကို (တကၠသိုလ္တြင္ ပထမဦးဆုံးေသာ သင္တန္းႏွင့္အတူ) ဒိန္းမတ္ ႐ုကၡေဗဒပညာရွင္ Eugenius Warmingက ေရးသားခဲ့သည္။ ယင္းေစာေစာပိုင္း စာအုပ္ေၾကာင့္ Warming အား ေဂဟေဗဒပညာရပ္အား ထူေထာင္ခဲ့သူဟု ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ ^[4]

[ျပင္ဆင္ရန္​] က်မ္းကိုး

1. ↑ Begon, M.; Townsend, C. R., Harper, J. L. (2006). Ecology: From individuals to ecosystems. (4th ed.). Blackwell. ISBN 1405111178.
2. ↑ Campbell, Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-250882-6.
3. ↑ Frodin, D.G. (2001). Guide to Standard Floras of the World. Cambridge: Cambridge University Press, 72. ISBN 0-521-79077-8. “[ecology is] a term first introduced by Haeckel in 1866 as Ökologie and which came into English in 1873”