ကမာၻ႕ဘာသာေရးအဖြဲ႕ႀကီးမ်ားအေၾကာင္းအက်ဥ္း (ဗုဒၺဘာသာ)

"All that we are is the result of what we have thought: it is founded on our thoughts, it is made up of our thoughts. If a man speaks or acts with a pure thought, happiness follows him, like a shadow that never leaves him."   Gautama Buddha, Dhammapada

 သမိုင္းအက်ဥ္း

1. သိဒၶတၳေဂါတမ  - (about 560 – 480 BC) ဗုဒၺဘာသာကို စတင္တည္ေထာင္သူျဖစ္ၿပီး အိႏၵိယ ႏိုင္ငံအေရွ႕ေျမာက္အရပ္ရွိ ယေန႔ နီေပါ ႏိုင္ငံတြင္ေမြးဖြါးႀကီးျပင္းခဲ့သည္။
2. ဒလိုင္းလားမား - တိဘက္ႏိုင္ငံ ဗုဒၺဘာသာအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ၀ိညာဥ္ေရးေခါင္းေဆာင္
3. အရိေမၼေတၱယ် - ေနာင္အနာဂါတ္တြင္ပြင့္မည့္ ဘုရား။

ယေန႔ ကမာၻတြင္ ဗုဒၺဘာသာကိုးကြယ္ယံုၾကည္သူ သန္းေပါင္း ၃၂၅ မွ သန္းေပါင္း ၄၀၀ ခန္႔ရွိမည္ဟု ခန္႔မွန္းရၿပီး ခရစ္ယာန္၊ အစၥလမ္ ႏွင့္ ဟိႏၵဴဘာသာ ေနာက္တြင္ စတုထၳအႀကီးဆံုးေသာဘာသာေရး အဖြဲ႕ႀကီးျဖစ္သည္။

ေဂါတမျမတ္စြာဘုရားသည္ ဘုရင့္နန္းတြင္း ေတာ္၀င္မင္းသားတစ္ပါးအျဖစ္ေမြးဖြါးႀကီးျပင္းလာခဲ့သည္။ တစ္ေန႔  မိဘမ်ားမရွိခိုက္ နန္းတြင္းမွခိုးထြက္ၿပီး အျပင္ေလာကကိုစနည္းနာ ေလ့လာရန္ ထြက္သြားသည္။ သူ၏ တစ္သက္လံုးတြင္ ပထမဦးဆံုးအေနျဖင့္ ေလာကသားတို႔၏ အိုျခင္း၊ နာျခင္း၊ ေသျခင္း တည္းဟူေသာဆင္းရဲ ဒုကၡမ်ား၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ားတို႔၏ ဒုကၡမ်ား၊ ေရာဂါဆိုးမ်ားတို႔ႏွင့္ ေသျခင္းတရား တို႔ကိုျမင္ေတြ႕ခဲ့ရသည္။ အျပင္ေလာကတြင္ ႀကံဳေတြ႕ရေသာ ဤ ဒုကၡ ဆင္းရဲျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိး တို႔မွလြတ္ေျမာက္ရာ လမ္းကိုရွာရန္ စိတ္ပိုင္းျဖတ္ၿပီး နန္းတြင္းစည္းစိမ္အားလံုး အနစ္နာခံ စြန္႔လြတ္ကာ ထြက္ခြါသြားသည္။

ထြက္ခြါသြားၿပီး ေျခာက္ႏွစ္ေျမာက္တြင္ ေဂါတမ ျမတ္စြာဘုရားသည္  (Ganges) ဂဂၤ ါ ျမစ္ကမ္းတစ္ေနရာရွိ ေဗါဓိေညာင္ပင္ ႀကီးတစ္ပင္ေအာက္တြင္ တရားက်င့္ထိုင္ေနစဥ္တြင္ ျမတ္ေသာမွန္ကန္ျခင္းတရားေတာ္ ေလးပါးကိုရရွိခဲ့သည္။ ထိုတရားေတာ္ေလးပါးမွာ -

1. ဘ၀အားလံုး ဆင္းရဲဒုကၡႏွင့္ျပည့္သည္ (ဒုကၡဆင္းရဲ/ဆင္းရဲျခင္းအမွန္)
2. ဤဒုကၡဆင္းရဲမ်ားျဖစ္ပြါးရျခင္း၏ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းသည္ လိုအင္ရမၼက္ သို႔မဟုတ္ေလာကႀကီးႏွင့္ ပတ္သက္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ (သမုဒၵယသစၥာ)
3. လိုအင္ရမၼက္ကို ခ်ဳပ္တီးျခင္း(၀ါ) မရွိေစျခင္းသည္ ဒုကၡဆင္းရဲအားလံုးကိုေပ်ာက္ကင္းေစျခင္းတရားျဖစ္သည္။ (ႏိုေရာဓသစၥာ)
4. တရားေတာ္ (နိပါတ္ေတာ္) က်င့္စဥ္မ်ားကို က်င့္ျခင္းအားျဖင့္ လိုအင္ရမၼက္မ်ားကို ခ်ဳပ္တီး (၀ါ) ေပ်ာက္ကင္းေစႏိုင္သည္။ ( မိမိ၏လိုအင္ဆႏၵမ်ားကို အစြန္းမေရာက္ရန္ထိမ္းသိမ္းခ်ဳပ္တည္းၿပီး မိမိကိုယ္ကို မိမိျငင္းပယ္ျခင္းတရား) (မဂၢသစၥာ)

ဤတရားေတာ္ေလးပါး အားျဖင့့္ ေဂါတမကို ဗုဒၺျမတ္စြာဘုရားပြင့္ေတာ္မူျခင္းအျဖစ္ ဗုဒၺဘာသာ၀င္တို႔က ယံုၾကည္လက္ခံသည္။ ထို႔ေနာက္ သံဃာေတာ္ မ်ားကိုဖြဲ႕စည္းၿပီး ဆယ္စုႏွစ္ ေလး ခုတိုင္တိုင္ သူေတြ႕ျမင္ ႀကံဳေတြ႕ခဲ့ရေသာ အမွန္တရား၊ တရားေတာ္မ်ား ကို ေဟာေျပာသြန္သင္ခဲ့သည္။ သူပ်ံလြန္ေတာ္မူေသာ အခါ အေလာင္းေတာ္ကို မီးသၤၿဂိဳလ္ျခင္းအမႈကို ျပဳလုပ္ကာ ဓါတ္ေတာ္ (ျပာ) မ်ားကို stupa သို႔မဟုတ္ ေစတီပုထိုး မ်ားတြင္ထားသည္။

ဗုဒၺျမတ္စြာဘုရား ပ်ံလြန္ေတာ္မူၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀ ခန္႔အထိ ဗုဒၺဘာသာ သည္ အိႏိၵယႏိုင္ငံအျပင္ အျခားႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ေရာက္ရွိပ်ံ႕ႏွံ႕ျခင္းမရွိေသးေခ်။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ စစ္မႈေရးရာမ်ားျဖင့္ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ေသာ အိႏိၵယႏိုင္ငံ၏ ဘုရင္ အာေသာက မင္းသည္ ဗုဒၺဘာသာအျဖစ္သို႔ ကူးေျပာင္းၿပီး ဗုဒၺသာသနာ ျပန္႔ပြါးရန္ သာသနာျပဳမ်ားကို ေနရာ အႏွံ႕ေစလႊတ္သည္။ ဤအခ်ိန္ (BC 250) တြင္ပင္ ဗုဒၺဘာသာ၀င္ အတြင္းတြင္ ကြဲျပားေသာ ယံုၾကည္ျခင္းမ်ားလည္းစတင္ျဖစ္ေပၚလာသည္။

အေျခခံယံုၾကည္ခ်က္မ်ား

• ရတနာသံုးပါး - (၁) ဘုရား (၂) တရား (၃) သံဃာ
• ဗုဒၺျမတ္စြာဘုရား၏တရားေတာ္ျမတ္ ေလးပါး (၁) ဒုကၡဆင္းရဲ ျခင္းသည္ဘ၀တြင္ ေရွာင္လြဲမရေသာအရာျဖစ္သည္။ (၂) ဒုကၡဆင္းရဲျခင္းသည္ လူသားတို႔၏လိုအင္ ရမၼက္မ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚသည္။ (၃) Nirvana နိဗၺန္ မေရာက္မခ်င္း လိုအင္ရမၼက္ ကိုမခ်ဳပ္တည္းႏိုင္ (၄) တရားေတာ္က်င့္စဥ္ ၈ နည္းအားျဖင့္သာ Nirvana နိဗၺန္ေရာက္ႏိုင္သည္။
• နိဗၺန္ေရာက္ေၾကာင္းက်င့္စဥ္ ၈ ပါးသီလ။ (1) မွန္စြာျမင္ျခင္း (2) မွန္စြာေတြးေခၚျခင္း (3)မွန္စြာေျပာျခင္း (4)မွန္စြာျပဳလုပ္ျခင္း (5)မွန္စြာအသက္ေမြးျခင္း (6)မွန္စြာအားထုတ္ျခင္း (7)မွန္စြာသတိရျခင္း  (8)မွန္စြာစူးစိုက္တည္ၾကည္ျခင္း
• (၁၀) ပါးသီလ၊ ၁ မွ ၅ အထိသည္ ဗုဒၺဘာသာ၀င္တိုင္းလိုက္နာရန္ျဖစ္ၿပီး၊ သံဃာေတာ္မ်ားသည္ အခ်က္ ၁၀ ခ်က္ စလံုးကို လိုက္နာရန္ျဖစ္သည္။ (၁)အသက္မသတ္ရ (၂)မခိုးရ (၃)သူတစ္ပါးသားမယားကိုျပစ္မွားျခင္းမျပဳရ (၄)မလိမ္ညာရ (၅)မူးယစ္ေသာက္စားျခင္းမျပဳရ (၆)ေန႔လြဲမြန္းတိမ္းမစားရ (ရ)ေတးသီခ်င္း၊ ကခုန္ျခင္းတို႔အားျဖင့္ အေပ်ာ္လြန္က်ဴးျခင္း မျပဳရ (၈)ပန္းမန္အေမြးနံ႕သာ မ်ားကို အလြန္အၾကြံမမက္ေမာရ၊ မသံုးေဆာင္ရ (၉)ျမင့္ေသာေနရာ၊ ျမတ္ေသာေနရာတြင္မေန မထိုင္ရ၊ မသာယာရ (၁၀)ေရႊ၊ ေငြ ရတနာမ်ားကို မပိုင္ဆိုင္ရ။

ခရစ္ယာန္ဘာသာတြင္ အေျခခံယံုၾကည္ခ်က္အေပၚမူတည္ၿပီ ဂိုဏ္းဂဏ မ်ားကြဲျပားသကဲ့သို႔ ဗုဒၺဘာသာ တြင္လည္း အဓိက ဂိုဏ္း ၂ ခုရွိပါသည္။ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၺဘာသာ (Theravada) ႏွင့္ မဟာရန ဗုဒၺဘာသာ (Mahayana) တို႔ျဖစ္သည္။

•  ေထရ၀ါဒ ၏အဓိပၸါယ္သည္ သက္ႀကီး/လူႀကီးလမ္းစဥ္ ဟုအဓိပၸါယ္ရၿပီး၊ နဂို ဟိနယန ဗုဒၺဘာသာ (Hinayana) ဟုေခၚသည္။ မဟာရန ၏အဓိပၸါယ္သည္ “မဟာယဥ္ the great vehicle” ဟုအဓိပၸါယ္ရသည္။
•  ေထရ၀ါဒ သည္ ကနဦး ဗုဒၺဘာသာ ျဖစ္ၿပီး မဟာရန သည္ ခရစ္ေတာ္ေမြးဖြါးသည့္ အခ်ိန္ခန္႔တြင္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ဗုဒၺဘာသာျဖစ္သည္။
•  ေထရ၀ါဒတြင္ ေဂါတမဗုဒၺသည္ သူေတာ္စင္ ဥာဏ္ပညာအေျမာ္အျမင္ႏွင့္ျပည့္စံုေသာဆရာ ျဖစ္ၿပီး မဟာရန တြင္ ေဂါတမဗုဒၺသည္ အၾကင္နာတရားႏွင့္ျပည့္၀ေသာကယ္တင္ရွင္ျဖစ္သည္။
•  ေထရ၀ါဒကို ေရွးရိုး၀ါဒီ ဗုဒၺဘာသာ၀င္မ်ားအျဖစ္မွတ္ယူႏိုင္ၿပီး မဟာရနကို အျမင္က်ယ္ၿပီး လြတ္လပ္စြာေတြးေခၚက်င့္သံုးေသာ ဗုဒၺဘာသာ အျဖစ္မွတ္ယူႏိုင္သည္။
•  ေထရ၀ါဒကို အေရွ႕ေတာင္အာရွိ ႏိုင္ငံမ်ား (သိရိလကၤာ၊ ျမန္မာ၊ ယိုးဒယား၊ ေလာ ႏွင့္ ကေမာၻဒီးယား) ႏိုင္ငံမ်ား တြင္က်င့္သံုးၿပီး၊ မဟာရန ကို တရုတ္၊ နီေပါ၊ တိဘက္၊ ကိုးရီးယား၊ ဗီယက္နမ္ ႏွင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ က်င့္သံုးသည္။

မဟာရန အတြင္းမွာပင္ Zen, Nichiren, Tendai ႏွင့္ Pure Land ဟူေသာ ထပ္ဆင့္ ဂိုဏ္းခြဲေလးမ်ား ရွိေသးသည္။ ေနာက္ အျခားဂိုဏ္းတစ္ခုမွာ ေအဒီ ၇၀၀ ခန္႔တြင္ စတင္သည့္ တိဘက္ ဗုဒၺဘာသာ ျဖစ္ၿပီး Tantric Buddhism ဟုလည္းေခၚသည္။ နတ္ကိုးကြယ္ျခင္းႏွင့္ ေရွးတိဘက္နတ္ဘုရားမ်ားကို ကိုးကြယ္ျခင္းတို႔ ႏွင့္ေရာယွက္သည့္ ဗုဒၺဘာသာျဖစ္သည္။ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္တြင္ Noble Peace Prize ကို ဆြတ္ခူးရရွိေသာ ဒလိုင္းလားမားသည္ ဤအဖြဲ႕၏အႀကီးအကဲျဖစ္သည္။

ဘုရားသခင္အေပၚခံယူခ်က္

ဗုဒၺဘာသာ၀င္မ်ားသည္ မ်က္၀ါးထင္မျမင္ရသည့္ ေလာကႀကီးကိုဖန္ဆင္းေသာတန္ခိုးႀကီးေသာ ဘုရားသခင္၊ ဖန္ဆင္းရွင္၊ ေနရာတိုင္းတြင္ တစ္ၿပိဳင္တည္းရွိေနေသာ အရွင္တစ္ပါးရွိျခင္းကို မယံုၾကည္ လက္မခံပါ။ ဗုဒၺဘာသာ က်င့္စဥ္မ်ားတြင္လည္း ထိုသို႔ေသာ တန္ခိုး အနႏာၱႀကီးမားေသာ အရွင္သခင္ႏွင့္ ဆက္သြယ္ျခင္း၊ သဟာရျပဳျခင္း အမႈတစ္စံုတစ္ရာမွ်မရွိပါ။ ဗုဒၺဓမၼပညာအဖြဲ႕ (Buddha Dharma Education Association) မွ ထုတ္ျပန္ေသာစာတမ္းတစ္ခုတြင္ ေအာက္ပါအတိုင္းေဖာ္ျပထားသည္။

“ဗုဒၺဘာသာတြင္ တန္ခိုးၾကီးေသာဘုရားသခင္ဟူ၍ မရွိပါ၊ တရားစီရင္ျခင္းေန႔ရက္ႏွင့္ ထိုေန႔တြင္ ဆုေပးျခင္း၊ အျပစ္ေပးျခင္း အမႈတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ျခင္းအရာမရွိပါ။ ဗုဒၺဘာသာ သည္ တန္ခိုးႀကီးသည့္အရွင္ကို သစၥာရွိျခင္း ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ျခင္း တို႔ကို က်င့္သံုးေသာဘာသာေရးအဖြဲ႕မဟုတ္ပါ”

“There is no almighty God in Buddhism. There is no one to hand out rewards or punishments on a supposed Judgment Day. Buddhism is strictly not a religion in the context of being a faith and worship owing allegiance to a supernatural being”

ဗုဒၺဘာသာတြင္ ဘာသာတရားကိုင္းရိႈင္းေသာသူသည္၊ မိမိကိုင္းရိႈင္း လိုက္နာႏိုင္သည့္ အေလ်ာက္ ခံစားရမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္၊ အျပစ္ႏွင့္ အျပစ္၏အခ ေသျခင္းဆိုေသာတရားမ်ား၊ ဘုရားသခင္၏ခြင့္လြတ္ျခင္းတရားမ်ား ႏွင့္ ဘုရားသခင္၏ ေက်းဇူးေတာ္သက္သက္ ဆိုသည့္ တရား၊ အေတြးအေခၚ တို႔သည္ ဗုဒၺဘာသာ၀င္မ်ားအတြက္ နားမလည္ႏိုင္ေသာ အေတြးအေခၚ (၀ါ) တရားမ်ားျဖစ္သည္။

က်မ္းစာမ်ား

Tripitaka ပိဋကတ္ သံုးပံု သည္ေထရ၀ါဒ ဗုဒၺဘာသာ၀င္မ်ားအတြက္ ဗုဒၺက်မ္းဂန္ ျဖစ္ၿပီး မူရင္းတိုက္ရိုက္ အဓိပၸါယ္မွာ ျခင္းသံုးျခင္း (Three baskets) ျဖစ္သည္။ ပထမ ပိဋကတ္ သည္ Discipline Basket ျဖစ္ၿပီး သံဃာေတာ္မ်ားက်င့္သံုးရမည့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း က်င့္ထံုးမ်ားပါ၀င္သည္။ Vinaya Pitaka ၀ိနည္း ပိဋကတ္ ဟုလည္းေခၚသည္။  ဒုတိယ ပိဋကတ္ သည္ Teaching Basket  ျဖစ္ၿပီး Sutta/ Sutra Pitaka သုတၱံပိဋကတ္ ဟုေခၚသည္။ တတိယ ပိဋကတ္ သည္ Metaphysical Basket ျဖစ္ၿပီး ဗုဒၺျမတ္စြာဘုရား၏ ကိုယ္ေရးရာဇ၀င္ကိုေရးသားထားကာ Abhidhamma Pitaka အဘိဓမၼာ ပိဋကတ္ ဟုေခၚသည္။

တိဘက္ဗုဒၺဘာသာတြင္ The Tibetan Book of the Dead ကို အသံုးျပဳၿပီး၊ မဟာရနဗုဒၺဘာသာ၀င္မ်ားသည္ Sutra သုတၱံ (collections of rules of teachings) ဟုအမည္ရေသာ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းႏွင့္ သြန္သင္ျခင္း မ်ားကို စုစည္းေရးသားသည့္ ေျမာက္မ်ားလွေသာ စာအုပ္မ်ားကို အသံုးျပဳသည္။ အဓိကအေရးႀကီးဆံုးေသာ သုတၱံက်မ္းမ်ားမွာ Lotus Sutra,  the Heart Sutra, ႏွင့္ Diamond Sutra တို႔ျဖစ္သည္။

အေရးႀကီးသည့္ေန႔ရက္မ်ား

• Kathina ရွင္ျပဳသည့္ေန႔  - ဗုဒၺဘာသာ၀င္ အမ်ဳိးသားတိုင္း အသက္ ၂၀ မျပည့္ခင္ သာသနာေဘာင္ထဲ သို႔ေခတၱ၀င္ေရာက္ျခင္း။ အသက္ ၂၀ ေက်ာ္ၿပီးသူအမ်ဳိးသားမ်ားအတြက္ မူ ရဟန္း၀တ္သည္ဟုေခၚသည္။ ရွင္ျပဳရန္အတြက္ မိဘမ်ား၏ခြင့္ျပဳခ်က္လိုအပ္သည္။ 
• Losar (ေဖေဖာ္၀ါရီ လဆန္းပိုင္း) တိဗက္ ဗုဒၺဘာသာ၀င္တို႔၏ ႏွစ္သစ္ကူးေန႔။
•  Parinirvana (ေဖေဖာ္၀ါရီ လလယ္ ) မဟာရန ဗုဒၺဘာသာ၀င္မ်ား၏ ဗုဒၺျမတ္စြာဘုရား ပ်ံလြန္ေတာ္မူၿပီ နိဗၺန္ေရာက္ျခင္းကို အစြဲျပဳ၍ က်င္းပသည့္ေန႔။
•  Sangha Day ( မတ္လအတြင္း လျပည့္သည့္ေန႔) သံဃာေတာ္မ်ားေန႔
•  Wesak/Vesak (ေမလ ပထမ လျပည့္ေန႔) ေညာင္ေရသြန္းပြဲ
• ႏွစ္သစ္ကူး (သၤၾကန္) (ဧၿပီလ ဒုတိယပတ္) ႏွစ္ေဟာင္းမွ အညစ္အေၾကးမ်ားအားလံုးကိုေဆးေၾကာသည့္အေနျဖင့္ မိဘ၊ သက္ႀကီးရြယ္အိုမ်ားကို ဦးေခါင္းေဆးေပးျခင္း၊ အခ်င္းခ်င္း ေရေလာင္းျခင္းျဖင့္ ႏွစ္သစ္ကိုႀကဳိဆိုသည္။
•  Dhamma Day (ဂ်ဳလိုင္လ လျပည့္ေန႔) ၀ါဆိုလျပည့္ေန႔။ ခရစ္ယာန္တို႔၏ Lent အခ်ိန္အခါ ႏွင့္ဆင္တူသည္။ ဤရာသီတြင္ဗုဒၺဘာသာ၀င္မ်ား အိမ္ေထာင္ျပဳျခင္း ကိုမျပဳလုပ္ၾကပါ။ သီတင္းကၽြတ္ အထိျဖစ္သည္။

ေသာင္းႏိုး


မွတ္ခ်က္။   ။ Len Woods ေရးသားေသာ Handbook of World Religions (A bible-based review of 50 World faiths) စာအုပ္မွ ကိုးကားတင္ျပထားပါသည္။ အခ်ဳိ႕ေသာ ပါဠိ အသံုးအႏံႈးမ်ားကို အတတ္ႏိုင္ဆံုး ဘာသာျပန္ထားေသာ္လည္း အမွားအယြင္းရွိလွ်င္ စာေရးသူ၏ ပါဠိအသံုးအႏႈံးမျပည့္စံုမႈသာျဖစ္ပါသည္။ အမွားအယြင္းမ်ားရွိခဲ့လွ်င္လည္းစာေရးသူထံ(thawngno@yahoo.com) အခ်ိန္မေရြး ေစာဒကတက္ႏိုင္ပါေၾကာင္းအသိေပးအပ္ပါသည္။