ဒီမီုကေရစီဆုိတာ

ဒီမိုကေရစီ

ဒီမိုကေရစီ (Democracy) သည္ ဤေခတ္သစ္ႏိုင္ငံေရး အေတြးအေခၚအယူအဆမ်ားအနက္ တန္ဖိုးအထားခံရဆံုးျဖစ္ျပီး၊ မျပတ္သားဆံုး ႏိုင္ငံေရးယူဆခ်က္လည္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္မ်ိဳးစံုရွိၾကရာတြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ အာဖရိကတိုက္မွ တစ္ပါတီစနစ္ျဖင့္ အုပ္စိုးေသာ ႏိုင္ငံမ်ိဳးစံုႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ၄င္းတို႔ကို ၄င္းတို႔ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားအျဖစ္ အားလံုးက ေဖာ္ျပေလ့ရွိသည္။ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္တြင္ ဒီမိုကေရစီေရးရာ ယူနက္စကိုညီလာခံ က်င္းပသည့္အခါ၌ ဤအယူအဆ၏ မရွင္းလင္း မျပတ္သားေသာ စရိုက္လကၡဏာကို ေတြ႕ရွိရသည္။ ႏိုင္ငံေရးစနစ္အျပည့္အဝရွိေၾကာင္း ေၾကျငာေဖာ္ျပၾကသည့္ တက္ေရာက္သည့္ ႏိုင္ငံေပါင္း (၅၀) ေက်ာ္တို႔က ၄င္းတို႔တြင္ ဒီမိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး (တစ္ခါတရံတြင္မူ ၄င္းတို႔ႏိုင္ငံ၌သာလွ်င္) ရွိသည္ဟု အခိုင္အမာ ဆိုၾကသည္။ မည္သို႕ဆိုေစကာမူ ဒီမိုကေရစီ၏ အႏွစ္အရသာမွာ ျပည္သူ႕ထံမွဆင္းသက္လာေသာအာဏာကို ျပည္သူတို႕အတြက္ ျပည္သူတို႕ထံသို႕ ျပန္လည္စီးဆင္းေစျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

စကားလံုးရင္းျမစ္

ဒီမိုကေရစီဟူေသာ စကားရပ္သည္ ေရွးေဟာင္းဂရိစကားလံုး demos (ျပည္သူလူထု) ႏွင့္ kratos (အင္အား) မွ ဆင္းသက္လာျခင္းျဖစ္သည္။ ျပည္သူအမ်ား အာဏာပိုင္စိုးေသာ စနစ္ကို ေခၚဆိုသည္။ ေဒမိုး (လုပ္သားျပည္သူ/တိုင္းသူျပည္သား) ႏွင့္ ကေရးစီးယား (အုပ္ခ်ဳပ္မႈအာဏာ/အာဏာပိုင္စိုးမႈ) ေပါင္းစည္းျပန္ဆိုေသာ္ ျပည္သူအမ်ားစုေပါင္းပါ၀င္
အာဏာပိုင္စိုးေသာ စနစ္ဟု ဆိုႏိုင္ေၾကာင္းလည္း ဖြင့္ဆိုခ်က္ရွိသည္။ ေရွးေခတ္ ဂရိျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားမွ ႏိုင္ငံသားမ်ားသည္ အစိုးရ၏ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားတြင္ တိုက္ရိုက္ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္းကို ဆိုလိုသည္။
စကားလံုးသေဘာအရ ဒီမိုကေရစီဆိုသည့္ အဓိပၸာယ္ကို အတိအက်ေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိေသာ္လည္း အဆံုးတြင္ ႏိုင္ငံေရးအာဏာသည္ အရြယ္ေရာက္ျပီးျဖစ္ေသာ ျပည္သူလူထု တစ္ရပ္လံုး၏ လက္တြင္း၌သာရွိသည္။ အဖြဲ႔ငယ္ အုပ္စုငယ္မ်ား၌ အုပ္ခ်ဳပ္ပိုင္ခြင့္မရွိဟု အဓိပၸာယ္ထြက္သည္ထက္ အနည္းငယ္မွ်သာ ပိုသည္။ ဒီမိုကေရစီဆိုသည္မွာ ၄င္းေ၀ါဟာရႏွင့္ တြဲဖက္ျပီး ဝိေသသျပဳသည့္ စကားလံုးစကားရပ္တို႔ႏွင့္ ပူးတြဲမွသာ ပို၍ အသံုး၀င္ေသာ အဓိပၸာယ္ထြက္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ လစ္ဘရယ္ဒီမိုကေရစီ (Liberal Democracy)၊ ကိုယ္စားျပဳဒီမိုကေရစီ (Representative Democracy)၊ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္ဒီမိုကေရစီ Participatory Democracy သို႔မဟုတ္ တိုက္ရိုက္ဒီမိုကေရစီ (Direct Democracy) စသည္တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ေနာက္ခံသမိုင္းအစ

သမိုင္းေၾကာင္းအရေတာ့ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကိုစတင္က်င့္သံုးသူမ်ားမွာ ဂရိျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားမွ ေအသင္ႏွင့္ စပါတာျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံတို႔ျဖစ္ပါသည္။ထိုစဥ္ကာလက ေအသင္ျမိိဳ႕ျပႏိုင္ငံ၏လူဦးေရမွာမမ်ားသကဲ့သို႕ ေအသင္ဒီမိုကေရစီစနစ္တြင္ပါ၀င္သူ ႏိုင္ငံသားဦးေရမွာလည္းမ်ားသည္ဟု မဆိုသာေပ။ လူဦးေရစုစုေပါင္း၏ သံုးပံုတစ္ပံု နီးနီးရိွေသာ ကၽြန္လူတန္းစားမ်ားႏွင့္ က်န္သံုးပံုတစ္ပံုမွ်ရွိေသာ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားမွာ ႏိုင္ငံသားဟုသတ္မွတ္ျခင္းမခံရ၍ ပါ၀င္ႏိုင္ျခင္းမရွိသလို ႏိုင္ငံသားမ်ားတြင္လည္း အရြယ္ေရာက္ျပီးေသာ အမ်ိဳးသားမ်ားသာ ပါ၀င္ခြင့္ရေသာေၾကာင့္ ေအသင္၏ဒီမိုကေရစီ စနစ္မွာမ်ားစြာက်ဥ္းေျမာင္းသည္ဟု ဆိုရေပမည္။

ေအသင္မွာ က်င့္ေသာစနစ္

ေအသင္ႃမို႔ျပႏိုင္ငံတြင္ ရွိေသာလူမ်ိဳးစုဆယ္စုမွ ေရြးခ်ယ္ထားေသာ လူထုေကာင္စီျဖင့္ အစုိးရတာ၀န္မ်ားကိုထမ္းေဆာင္သည္။ လူမ်ိဳးစုတစ္စုအတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ငါးဆယ္စီေရြးခ်ယ္ထား၍ စုစုေပါင္းကိုယ္စားလွယ္ငါးရာပါ၀င္ေသာေၾကာင့္ ငါးရာေကာင္စီဟုလည္းေခၚဆိုၾကသည္။ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာမွာ ထိုေကာင္စီလက္ထဲတြင္ရွိေသာ္လည္း အေရးႀကီးကိစၥမ်ား ေဆာင္ရြက္စရာရွိလ်င္ လူထုအစည္းေ၀းသို႔တင္ျပကာ သေဘာတူညီမူ႔ရယူသည္။ ပီရစ္ကလီး(၄၆၁-၄၃၁ဘီစီ) လက္ထက္ တြင္ထိုဒီမိုကေရစီ စနစ္ပီပီျပင္ျပင္ထြန္းကားခဲ့သည္။ ေလးလတစ္ႀကိမ္က်င္းပေသာ လူထုအစည္းအေ၀းကိုအသက္၂၀ ျပည့္ၿပီးေသာ ႏိုင္ငံသားတိုင္းတက္ေရာက္ႏိုင္သည္။ လူဦးေရ ၆၀၀၀ ေက်ာ္ပါကအစည္းအေ၀းအထေျမာက္သည္။ မဲခြဲဆုံးျဖတ္ၾကေသာေၾကာင့္ တိုက္ရုိက္ဒီမိုကေရစီစနစ္ သေဘာျဖစ္သည္။ ကမ ၻာေပၚတြင္ အေစာဆုံးျပည္သူက တိုက္ရုိက္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ တိုက္ရုိက္ဒီမိုကေရစီ စနစ္ဟုေခၚဆိုႏိုင္သည္။

စပါတာမွာ က်င့္ေသာစနစ္

စပါတာႃမို႔ျပႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးသည္ ေရာေႏွာေနေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ စပါတာႏုိင္ငံကို စတင္တည္ေထာင္ ခဲ့ေသာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ႏွစ္ဦးကို အာဏာတူဘုရင္အျဖစ္ ခန္႔အပ္ထားသည္။ အထက္လႊတ္ေတာ္ ဆီးနိတ္ပုံစံမ်ိဳး ဖြဲ႔စည္းထားေသာ အသက္၆၀ ေက်ာ္ေကာင္စီ၀င္သုံးဆယ္ပါ၀င္သည့္ ဂ်ီရူးရွ (Gerusia) ေခၚဥပေဒႃပုေကာင္စီ လည္းရွိသည္။ ဘုရင္ႏွစ္ပါးမွာ ထိုအဖြဲ႔ထဲတြင္လည္းပါသည္။ အသက္၃၀ အထက္ေယာကၤ်ားမွန္သမွ် ပါ၀င္သည့္ အယ္ပယ္လာ (Appella) ေခၚလႊတ္ေတာ္လည္းရွိသည္။ တစ္ႏွစ္တစ္ႀကိမ္က်င္းပေသာ ထိုလႊတ္ေတာ္တြင္ ဥပေဒျပဌာန္းျခင္း၊ တိုင္းေရးျပည္ရာမ်ားေဆြးေႏြးျခင္း၊ဥပေဒႃပုေကာင္စီ၀င္မ်ားေရြးခ်ယ္ျခင္း၊ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ ႁကိုးကိုင္အဖြဲ့၀င္ ငါးဦး(Ephors) ကိုေရြးခ်ယ္ျခင္းစသည့္ ကိစၥမ်ားကိုေဆာင္ရြက္သည္။ ထိုအီေဖာ့စ္ငါးဦးႏွင့္ ဥပေဒႃပုေကာင္စီကသာ အာဏာရွိၿပီး ဘုရင္မွာရုပ္ေသးသက္သက္ျဖစ္သည္။ ရီပတ္ဘလီကန္ ဆန္ေသာ ဒီမိုကေရစီဟုေခၚဆိုႏိုင္ေသာ္လည္း လႊတ္ေတာ္တက္ခြင့္ရေသာ လူဦးေရမွာ တစ္ႏိုင္ငံလုံး၏ ငါးရာခုိင္ႏႈန္းခန္႔သာရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လူနည္းစုဒီမိုကေရစီ ဟုလည္း ေခၚဆိုႏိုင္သည္။

ကြဲျပားေသာ အယူအဆႏွင့္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား

မ်က္ေမွာက္ေခတ္တြင္ တိုင္းႏိုင္ငံမ်ားသည္ လူဦးေရ အဆမတန္ မ်ားျပားလာသျဖင့္ ဂရိျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားေခတ္ကကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးတြင္ ျပည္သူတို႔ တိုက္ရိုက္ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္ သြယ္ဝိုက္ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို သံုးစြဲၾကရသည္။ ျပည္သူတို႔က ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္လိုက္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ဥပေဒျပဳေရး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ်ားႏွင့္ တရားစီရင္ေရးတို႔ကို ေဆာင္ရြက္သြားၾကသည့္ စနစ္ျဖစ္သည္။
ဒီမိုကေရစီစနစ္အရ “အစိုးရ”ဟူသည္ ျပည္သူအမ်ားက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္လိုက္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားထဲမွ ႏိုင္ငံ၏ နိစၥဓူ၀စီမံခန္႔ခြဲေရး တာဝန္မ်ားကို ထမ္းေဆာင္ရန္ ထပ္ဆင့္ ေရြးခ်ယ္ခံရသည့္ အဖြဲ႔ျဖစ္သည္။ ျပည္သူတို႔၏ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကိုေရြးခ်ယ္ရာတြင္ လွ်ိဳ႕ဝွက္မဲေပးေသာစနစ္ျဖင့္ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိသည္။
တစ္ပါတီစနစ္ထားရွိေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ကား “ဆိုရွယ္လစ္ဒီမိုကေရစီ”ကို လက္ခံက်င့္သံုးၾကသည္။ ထိုႏိုင္ငံမ်ားတြင္ တစ္ခုတည္းေသာ ပါတီသည္ ႏိုင္ငံရွိျပည္သူအမ်ားစုၾကီးကို ကိုယ္စားျပဳသည္ဟု ဆိုသည္။
လက္တစ္ဆုပ္စာ လူတစ္စု လက္အတြင္း၌ ထင္ထင္ရွားရွားအာဏာ အျပည့္အဝရွိေသာ လူ႔ေဘာင္အဖြဲ႕အစည္း (ဥပမာ - တတိယကမာၻမွ ကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံမ်ား) တြင္ဒီမိုကေရစီဟူေသာ သတ္မွတ္ခ်က္အေပၚ အကဲျဖတ္မႈမွာ ကြဲျပားျခားနားမႈ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ဒီမိုကေရစီဆိုသည္မွာ စင္စစ္အားျဖင့္ အမ်ားျပည္သူက အုပ္ခ်ဳပ္သည္မဟုတ္ဘဲ ျပည္သူလူထုသည္ ၄င္းတို႔ အက်ိဳးအတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ခံရျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခဲ့ၾကသည္။ မီေခးလ္ ေဂၚဗာေခ်ာ့ဗ္ (Mikhail Gorbachev) စတင္သြပ္သြင္းသည့္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ားမတိုင္မီက ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအား ကာကြယ္ေျပာဆိုသူမ်ားက ဒီမိုကေရစီက်င့္သံုးမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍ စီးပြားေရး လူမႈေရး တိုးတက္ေျပာင္းလဲမႈ မျဖစ္ေသးသေရြ႕၊ ေလ့က်င့္ပညာေပးမႈျဖင့္ ေမြးထုတ္လုိက္ေသာ ဆိုရွယ္လစ္ လူသားစစ္စစ္ မေပၚေသးသေရြ႕၊ ဆိုလိုသည္မွာ လူထုအေနျဖင့္ မွားယြင္းေသာ အသိတရားအား ပေပ်ာက္ေအာင္ မလုပ္ႏိုင္ေသးသေရြ႕ ဒီမိုကေရစီ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္မ်ားသည္ အသံုးမဝင္ဘဲ အဆိုးဆံုးအေျခအေနမ်ား ကိုပင္ ဖန္တီးေပးလိမ့္မည္ဟု ေဝဖန္ေျပာဆိုၾကသည္။ ၄င္းတို႔က ေစာဒကတက္သည္မွာ လူအမ်ား၏ အျမင္သည္ မွားယြင္းေဖာက္ျပန္မႈမွ စင္စစ္မကင္းေသးဘဲ၊ ထို႔ျပင္ မိမိတို႔၏ အဓိက လုိအပ္ခ်က္သည္ မည္သည့္အရာ ျဖစ္သည္ကို ခြဲျခားႏိုင္မႈ မရွိေသးဘဲ ၄င္းတို႔၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ားကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေရး အခြင့္အေရးမ်ားကိုေသာ္လည္းေကာင္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ဟုဆိုၾကသည္။ 

ဒီမိုကေရစီစနစ္၏ အႏွစ္သာရမ်ား

(က)လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚမႈ။ ။ ဒီမိုကေရစီရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ အရာရာ တိုင္းမွာအမွန္ဆံုးနဲ႔ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ဖို႔ပါပဲ။ အမွန္တရားနဲ႔ အေကာင္းဆံုးနည္း လမ္းဆိုတာ လူ႕ဦးေႏွာက္က ထြက္ေပၚလာတာျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္သူဘယ္ ၀ါရဲ႕ ဦးေႏွာက္က ထြက္လာမယ္ဆိုတာ ႀကိဳတင္မသိႏိုင္ဘူး ။ ဒါေၾကာင့္ အမွန္ တရားနဲ႔အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းေတြ ရရွိလာဖို႔ လူတိုင္းဟာ မိမိတို႔ရဲ႕ ဦးေႏွာက္ကို အသံုးႁပုၿပီး လြတ္လပ္စြာေတြးေခၚဖို႔ လုိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚ ခြင့္ဆိုၿပီး ပရမ္းပတာ ၊စည္းလြတ္၀ါးလြတ္ ေတြးေခၚတာမ်ိဳးဟာ ဒီမိုကေရစီနဲ႔ လား လားမွ မေလ်ာ္ညီဘူး။ ဒီမိုကေရစီရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္အတုိင္း အမ်ားအက်ိဳးရွိေအာင္၊ မွန္ကန္မွ်တေအာင္ ေတြးေခၚဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ႐ိုးသားႁဖူစင္တဲ့ အက်င့္သီလနဲ႔ ေတြး ေခၚၾကဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
(ခ) လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုမႈ။ ။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုမႈမရွိရင္ ဒီမုိကေရစီ ဆိတ္သုဥ္း သြားမယ္။ အမ်ားဆႏၵအတုိင္း ေဆာင္ရြက္ရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ အမ်ားသေဘာကို ေသေသခ်ာခ်ာသိေအာင္ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ ေပးရမယ္။ ဒါေပမယ့္ လြတ္လပ္ စြာေျပာဆုိခြင့္ဆုိတာ စည္းမဲ့ကမ္းမဲ့ ထင္ရာစုိင္းေျပာတာမ်ိဳး ၊အက်ိဳးရွိရွိ ၊မရွိရွိ ေျပာ တာမ်ိဳးဟာ ဒီမိုကေရစီရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကုိ ဖ်က္ဆီးရာေရာက္ပါတယ္။ မဟုတ္မမွန္ မတရားတဲ့ စကားေတြကို ေျပာဆိုျခင္းဟာ လြတ္လပ္မႈကို အက်ိဳးမဲ့ေစတယ္။ ၿခံဳ ၿပီးေျပာရရင္ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတစ္ရပ္အဖုိ႔ အစုိးရဟာ ျပည္သူလူထုကို လြတ္လပ္ စြာေျပာဆိုခြင့္ ေပးရတယ္။ ျပည္သူလူထုႀကီးကလည္း မိမိတို႔အခ်င္းခ်င္း လြတ္လပ္ စြာေျပာဆိုရာမွာ ရရွိထားတဲ့ လြတ္လပ္မႈေတြကို ႏိုင္ငံအတြက္ တရားသျဖင့္ အသံုး ႁပုရတယ္။ အလြဲသံုးစားမႁပုရ ၊လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုခြင့္ရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ဟာ ဟုတ္ မွန္ၿပီး အက်ိဳးရွိတဲ့ စကားမ်ိဳးျဖစ္ဖို႔ လုိပါတယ္။
(ဂ)လြတ္လပ္စြာေရးသားခြင့္။ ။အသိအလိမၼာ ၊ ဥာဏ္ပညာဟာ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ရဲ႕အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ အသိအလိမၼာ ဥာဏ္ပညာေခါင္းပါးတဲ့ ေဒသတစ္ရပ္မွာ ဒီမုိကေရစီမထြန္းကားႏိုင္ ၊ လူတိုင္းအသိဥာဏ္ ၊အဆင့္အတန္း ျမင့္ဖို႔လုိပါတယ္။ လမ္းမွန္ကို စဥ္းစားႏိုင္ရမယ္။ လမ္းမွန္ကို စဥ္းစားႏုိင္မွ မွန္တဲ့ စကားကုိ ေျပာႏိုင္မယ္။ တရားနည္းလမ္းက်တဲ့ အလုပ္ကုိလုပ္ႏိုင္မယ္။ ဒါမွ လူထု ဆႏၵအမွန္ကို ေဖာ္ျပႏိုင္မယ္။ လူထုကိုယ္စားလွယ္ အစစ္အမွန္ကို ေရြးခ်ယ္ႏိုင္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူထုအသိဥာဏ္ တိုးတက္လာေစတဲ့ သတင္းစာ ၊ ဂ်ာနယ္ ၊မဂၢဇင္း စတာေတြကို လြတ္လပ္စြာေရးသား ထုတ္ေ၀ခြင့္ႁပုတယ္။ အဲဒီေရးသားထုတ္ေ၀ ခြင့္ေတြ မလြတ္လပ္ရင္ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္ဟာ တိမ္ျမဳပ္သြားႏုိင္တယ္။ လူထုဆႏၵ ဟာလည္း တိမ္ျမဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္သြားႏိုင္တယ္။ စာေရးဆရာ ၊ သတင္းစာဆရာ မ်ားကလည္း လြတ္လပ္စြာ ေရးသားခြင့္ရွိတယ္ဆိုၿပီး ကေလာင္သြားသမွ် လက္ လြတ္စပယ္ေရးတာမ်ိဳး ၊မဟုတ္မမွန္ လုပ္ႀကံေရးတာမ်ိဳး ၊ အဂတိတရားေလးပါး လိုက္စားေရးတာမ်ိဳး မႁပုအပ္ပါ။ ျပည္သူလူထုအက်ိဳးရွိမယ့္ အေၾကာင္းအရာေတြ သာ မကြယ္မေထာင့္ ၀ံ့၀ံ့စားစား ေရးရပါမယ္။ ပါတီႏိုင္ငံေရးေခတ္မ်ိဳးတြင္ ပါတီ သံေယာဇဥ္ထားၿပီး မလိုတစ္မ်ိဳး ၊လိုတစ္မ်ိဳး မေရးသင့္ဘူး ။ သန္႔ရွင္းတဲ့စိတ္ထားနဲ႔ ေရးရမယ္။
(ဃ) လြတ္လပ္စြာလုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ခြင့္။ ။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတစ္ရပ္မွာ လြတ္လပ္ စြာေျပာဆိုေရးသားခြင့္သာမက လြတ္လပ္စြာေနထိုင္သြားလာ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ ခြင့္ရွိသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္၏ ဥပေဒကို ေဖာက္ဖ်က္က်ဴးလြန္ျခင္း မႁပုသမွ် ၊ သူတစ္ ပါးရဲ႕ လြတ္လပ္မႈကို မဖ်က္ဆီးသမွ် ၊ မည္သူမဆို မိမိလုပ္လုိရာ မိမိသေဘာ အတုိင္း လုပ္ကိုင္ခြင့္ရွိတယ္။ ဥပေဒကို အမ်ားဆံုးျဖတ္ထားတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ လူတိုင္းလိုက္နာရတယ္။ ဒီဥပေဒေတြဟာ လူတိုင္းရဲ႕ လြတ္လပ္မႈကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ဥပေဒေတြျဖစ္တယ္။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာ စီတန္းလမ္းေလွ်ာက္ ျခင္း ၊ လူထုအစည္းအေ၀း ႁပုလုပ္ျခင္း စတာေတြကို သက္ဆိုင္ရာအစိုးရက ဥပေဒ ႏွင့္အညီ ခြင့္ႁပုရတယ္။ ဥပေဒမဲ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္မရွိၾကဘူး။
(င)လူထုဆႏၵ။ ။မ်ားရာႏိုင္တုိင္း မွန္သလား၊ လူထုဆႏၵဆိုတာလည္း မိမိပင္ကို ဥာဏ္နဲ႔ ဒါေတြမွားတယ္ ၊ဒါေတြတရားတယ္ စတာေတြကို ခြဲျခားဆံုးျဖတ္ႏိုင္တဲ့ အမ်ားဆႏၵသာ ဒီမိုကေရစီျဖစ္ပါတယ္။ အမွားအမွန္မသိတဲ့ အမ်ားဆႏၵဟာ ဒီမို ကေရစီရဲ႕ ဦးတည္ခ်က္ကို ေပါက္ေရာက္မယ္မဟုတ္ဘူး ။ဒီမိုကေရစီနဲ႔ ပိုလို႔ပင္ အလွမ္းေ၀းသြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီဦးတည္ခ်က္ ေပါက္ေရာက္ေအာင္ျမင္ဖို႔ အတြက္ ဒီမိုကေရစီထူေထာင္ရာတြင္ ျပည္သူလူထုႀကီးရဲ႕ လူမႈဘ၀လုိအပ္ခ်က္မ်ား ရင့္မာျပည့္စံုလာဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အသိအလိမၼာ ၊ဥာဏ္ပညာ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားလာဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒါမွသာ ဒီမုိကေရစီက်င့္စဥ္ကို လက္ ေတြ႕ဘ၀မွာ မွန္ကန္စြာ က်င့္သံုးလာႏိုင္မယ္ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီမိုကေရစီ၏ ျဖစ္စဥ္ကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေလ့လာမည္ဆိုလွ်င္ လြန္ခဲ့သည့္ ဘီစီ (၇၅၀)ခန္႔ ဂရိၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စတင္ေပၚေပါက္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အရြယ္ေရာက္ သည့္ ႏိုင္ငံသားတိုင္း တုိက္႐ိုက္စုေပါင္းေဆြးေႏြးဆံုးျဖတ္သည့္ စနစ္ျဖစ္ပါသည္။ ထိုေခတ္တြင္ ေအသင္ႏိုင္ငံ ငယ္သည္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ အထြန္းကားဆံုးျဖစ္သည္ဟု ဆိုပါသည္။ ေအသင္ႏိုင္ငံ၏ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို တိုက္႐ိုက္ဒီမိုကေရစီစနစ္ဟု ေခၚပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ေအသင္ၿမိဳ႕သူ ၊ၿမိဳ႕သားအားလံုးသည္ က်ယ္၀န္းသည့္တစ္ေနရာတြင္ စု႐ံုးေတြ႕ဆံုၿပီး မဲေပးဆံုးျဖတ္သည့္စနစ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုဂရိၿမိဳ႕ျပ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ဒီမိုကေရစီထြန္းကားသည့္ ကာလမွာ ေက်းပုိင္ကြၽန္ပိုင္ေခတ္ အဆင့္သာရွိပါသည္။ ထုိကာလ တြင္ ဒီမိုကေရစီလြတ္လပ္ခြင့္ကို ကြၽန္ပိုင္ရွင္မ်ားသာ ခံစားခြင့္ရွိပါသည္။ (ေက်းကြၽန္မ်ားတြင္ ဒီမိုကေရစီ မရွိပါ) လူတိုင္းတူညီသည့္ အခြင့္အေရး မရရွိခဲ့ၾကပါ။ ဤအေပၚအေၾကာင္းႁပု၍ ဒီမိုကေရစီသေဘာတရားကို အေနာက္ဥေရာပႏိုင္ငံမ်ားက လက္ေတြ႕ဘ၀ႏွင့္ ေပါင္းစပ္ၿပီး အဆင့္ဆင့္ထူေထာင္က်င့္သံုးလာခဲ့ျခင္း ျဖစ္ ပါသည္။ ယေန႔ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ဂရိၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့ေသာ ဒီမိုကေရစီတို႔သည္ လြန္စြာျခားနားပါသည္။
ဒီမိုကေရစီဟူေသာ ေ၀ါဟာရ၏ တိုက္႐ိုက္အဓိပၸါယ္သည္ ျပည္သူတို႔အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အစိုးရျဖစ္ပါသည္။ ဤအဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္သည္ အေျခခံအက်ဆံုးျဖစ္၍ အမ်ားဆံုးအသံုးႁပုၾကပါသည္။ ထိုအဓိပၸါယ္ကို အဓိကျပင္ဆင္ခ်က္အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို ေဆာင္ရြက္ၾကရာတြင္ ျပည္သူ တို႔က တုိက္႐ိုက္မလုပ္ေဆာင္ၾကဘဲ ျပည္သူတိ႔ုက လြတ္လပ္စြာ အခြင့္အေရးတူညီေသာ အေျခခံစည္းမ်ဥ္းမ်ား ျဖင့္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ျခင္း ခံရေသာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက အုပ္ခ်ဳပ္မႈကို လုပ္ေဆာင္ၾကသည္ဟု ဖြင့္ဆိုႏုိင္ သည္။ အခ်ဳပ္မွာ ျပည္သူတို႔က လြတ္လပ္စြာမဲေပး၍ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္လုိက္ေသာ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ေဆာင္ရြက္ၾကေသာ အုပ္ခ်ဳပ္မႈသာလွ်င္ျဖစ္ေပသည္။ အေကာင္းဆံုး ၊စံအျမင့္ဆံုး ဒီမိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး သည္ အားလံုးေသာျပည္သူတို႔၏ အႀကိဳက္ကိုလိုက္၍ ေဆာင္ရြက္သည္ဟု ဆိုရေပမည္။ ထုိသို႔ ၿပီးျပည့္စံု ေသာ စနစ္မ်ိဳးျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေသာအစိုးရဟူ၍ မည္သည့္အခါမွ် မျဖစ္ႏိုင္ေပ။ သို႔ေသာ္ ထုိအျဖစ္မ်ိဳးကို အျမင့္ဆံုးစံအျဖစ္ထား၍ ထုိစံကို မီႏိုင္သ၍မီရန္ ဒီမုိကေရစီအစိုးရမ်ား မည္မွ်ဒီမုိကေရစီ အႏွစ္သာရကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္ဟူေသာ အခ်က္ကို စိစစ္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည္ဟူေသာ အခ်က္ကို စိစစ္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို က်င့္သံုးရာ၌ ေအာင္ျမင္မႈအတိုင္းအတာသည္ လြယ္ကူစြာ ခန္႔မွန္း၍မရႏိုင္ေပ။ မည္ေရြ႕မည္မွ် ေအာင္ျမင္သည္ဟူ၍ တိုင္းတာႏုိင္ရန္ အခ်က္သံုးခ်က္ ရွိသည္။ ယင္း တို႔သည္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ မည္မွ်ခိုင္ခံ့သည္ ၊ မည္မွ်ၾကာရွည္ခံသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း ၊ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ျပည္သူတို႔မည္မွ် စိတ္၀င္စားစြာ မဲေပးၾကသည္ဟူ၍လည္းေကာင္း ၊ ေရြးေကာက္ပြဲမွာျဖစ္ေစ ၊ အျခားႏိုင္ငံ ေရးကိစၥမ်ားမွာျဖစ္ေစ အၾကမ္းဖက္မႈ ကင္းမကင္းဟုလည္းေကာင္း ျဖစ္ေပသည္။ အေတာ္အသင့္ ျပည္သူ႕ ဆႏၵကို လိုက္ေလ်ာေသာ ဒီမိုကေရစီမ်ိဳးသည္ ေအာက္ပါအာမခံခ်က္ ရွစ္ခ်က္ရွိေနမွသာ တည္ၿမဲႏိုင္ေပ မည္။

1. အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို လြတ္လပ္စြာဖြဲ႕စည္းခြင့္ႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားတြင္ ပါ၀င္ ခြင့္ ။
2. လြတ္လပ္စြာ မိမိ၏အာေဘာ္ကို ေဖာ္ျပႏိုင္ခြင့္ ။
3. လြတ္လပ္စြာ မဲေပးႏိုင္ခြင့္ ။
4. ျပည္သူ႕၀န္ထမ္းရာထူးအတြက္ အေရြးခံႏိုင္ခြင့္။
5. ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္တို႔အဖုိ႔ မိမိ၏ပါတီကို ျပည္သူတို႔ ေထာက္ခံမဲေပး ေစရန္ အၿပိဳင္အဆုိင္ မဲဆြယ္ခြင့္ ။
6. သတင္းမ်ားကို အစုိးရဌာနမ်ားမွအပ အျခားဌာနမ်ားထံမွ ရႏိုင္ခြင့္ ။
7. လြတ္လပ္၍ တရားမွ်တေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပခြင့္ ။
8. အစုိးရမူ၀ါဒမ်ားကို ျပဌာန္းမည့္အဖဲြ႕အစည္းမ်ား၏ မဲဆႏၵႏွင့္ အျခားဆႏၵ မ်ားေပၚတြင္ တည္ရွိႏိုင္ခြင့္ တို႕ျဖစ္သည္။