တရားလို၏အခြင့္အေရး၊ တရားခံႏွင့္အမႈ

တရားလို၏အခြင့္အေရး၊ တရားခံႏွင့္အမႈ

က။ အမႈႏွင့္ပတ္သက္၍ သိသင့္သိထိုက္သည့္ အခ်က္အလက္မ်ား

၁။ ။ တရား႐ံုး

ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ တရား႐ံုးကုိ (၃) မ်ဳိးခြဲျခားထားသည္။
၁-၁။ ။တရားမ တရား႐ုံးတြင္ ေအာက္ေျခတရား႐ံုး၊ အယူခံတရားရုံး၊ အထက္တရား႐ံုး ဟူ၍ သံုးမ်ဳိးခြဲထားသည္။

- တရားမ တရား႐ံုးသည္ ေငြေၾကးႏွင့္သက္ဆိုင္သည့္ အမႈမ်ားႏွင့္ျပစ္မႈမ်ားကို စီရင္သည္။
- ေငြေၾကးႏွင့္ဆိုင္သည့္ အမႈမ်ားတြင္ ကုိ၀င္းသည္ ကိုေအာင္ေခ်းငွားသြားသည့္ေငြမ်ားကို ျပန္လည္ရလိုအတြက္ တိုင္တန္းသည့္ အမႈမ်ားကို လက္ခံတရားစီရင္ေပးသည္။

-ျပစ္မႈဆိုသည္မွာ ကုိ၀င္းသည္ ကုိေအာင္၏ ပစၥည္းမ်ားကုိ ခိုးယူသျဖင့္ တိုင္တန္းျခင္းခံရၿပီး ယင္းတိုင္တန္းသည့္ အမႈမ်ားကို လက္ခံ၍ တရားစီရင္ေပးသည္။
- ၿမိဳ႔နယ္တရား႐ံုး ျပည္နယ္တရား႐ံုး။ ။ဘန္ေကာက္တြင္ျဖစ္ပါက ေငြေၾကးႏွင့္ သက္ဆိုင္ သည့္ အမႈမ်ားကုိ လက္ခံစီရင္ သည့္ တရား႐ံုးႏွင့္ျပစ္မႈမ်ားကို စီရင္သည့္ တရား႐ံုး သို႔မ ဟုတ္ တရားေရးရာတရား႐ံုး။

အလုပ္သမားတရား႐ံုး။ ။အလုပ္သမားမ်ား အမႈအခင္းျဖစ္ပြားသည့္အခါမ်ားတြင္ အမႈကို စီရင္ၾကားနာသည္။ တရားမေရးရာ တရား႐ံုးတခုလည္း ျဖစ္သည္။
၁.၂။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရာတရား႐ံုးတြင္ ေအာက္ေျခ႐ံုးႏွင့္ အထက္႐ံုးဟူ၍ ဖြဲ႔စည္းထားသည္။ ယင္းတရား႐ံုးတြင္ ျပည္သူမ်ားက အစိုးရဌာနမ်ားကုိ တရားစြဲသည့္အမႈမ်ား၊ ျပဌာန္းထား သည့္ ဥပေဒမ်ားသည္ ထိုင္းဘုရင္မင္းျမတ္ကိုယ္တိုင္ လက္မွတ္ေရးထိုး ျပဌာန္းထားသည့္ အာမခံဥပေဒထက္ တရားစီရင္ရာတြင္ နိမ့္က်သည့္ အေၾကာင္းကိစၥမ်ားကို တိုင္ၾကားႏိုင္ သည္။

၁.၃။ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာတရား႐ံုး

ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာတရား႐ံုး တခုတည္းတြင္သာ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒႏွင့္ပတ္ သက္၍ ေပၚေပါက္လာသည့္ အမႈမ်ားကို စီရင္ေပးသည္။ ဥပမာ-ျပည္သူမ်ားအတြက္ ျပ ဌာန္းထားေသာ ဥပေဒမ်ားသည္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ ျပည္သူမ်ား ၏ လြတ္လပ္စြာေျပာဆိုပိုင္ခြင့္ ဆံုး႐ႈံးသည့္အမႈမ်ား စသည္တို႔ကို လက္ခံ၍ တရားစီရင္ ေပးသည္။
၂။ ဥပေဒတို႔၏ အသံုး၀င္မႈ အနိမ့္အျမင့္ သို႔မဟုတ္ ဥပေဒအာဏာ
၂.၁။ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ တုိင္းျပည္တြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ ဥပေဒမ်ားအနက္ အ ျမင့္ဆံုးဥပေဒျဖစ္သည္။ အျခားေသာ မည္သည့္ ဥပေဒမွ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကုိ ယွဥ္ ၿပိဳင္ျခင္း မရွိေစရပါ။

၂.၂။ လႊတ္ေတာ္မွ အတည္ျပဳလိုက္ေသာ ဥပေဒ၊ အေရးေပၚအက္ဥပေဒ၊ စစ္အာဏာသိမ္း အဖြဲ႔ (သို႔မဟုတ္) ဒီမိုကေရစီစနစ္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးအဖြဲ႔မွ ထုတ္ျပန္ထားေသာ ဥပေဒ မ်ားသည္ အစဥ္လိုက္ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈရွိသည္။

၂.၃။ ဘုရင္မင္းျမတ္မွထုတ္ျပန္လိုက္ေသာ အမိန္႔၊ ၀န္ႀကီးဌာနမွ ထုတ္ျပန္သည့္ အစိုးရဌာန မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ဥပေဒမ်ား၊ အမိန္႔မ်ား သို႔မဟုတ္ ေဒသဆိုင္ရာ ရပ္ကြက္၊ ေက်းရြာ၊ ၿမိဳ႔နယ္၊ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔မ်ား၊ ျပည္နယ္ႏွင့္ တိုင္း စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအ တြက္ ျပဌာန္းထားသည့္ ဥပေဒမ်ားသည္လည္း လႊတ္ေတာ္က အတည္ျပဳ ျပဌာန္းထား သည့္ ဥပေဒမ်ားကို မွီျငမ္း၍ ေရးသားထားျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ဥပေဒ၏ သတ္မွတ္ထားေသာ စံခ်ိန္စံညႊန္မ်ားျဖင့္ ၾကည့္လွ်င္ ဒုတိယတန္းစားဥပေဒသာလွ်င္ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ဒုတိယ တန္းစား ဥပေဒကို ေဖာက္ဖ်က္ျခင္း၊ က်ဴးလြန္ျခင္းကုိ ျပဳ၍မရပါ။

ေ၀မင္း