ေဂဟေဗဒ
ေဂဟေဗဒ (ဂရိဘာသာ oîkos, "ေဂဟာ"; -λογία, -logia, ဘာသာေဗဒ၊ အဂၤလိပ္ - ecology) သည္ သက္ရွိမ်ား ျဖန႔္က်က္တည္ရွိပုံ၊ ဦးေရႏွင့္ သက္ရွိ ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္မ်ားႏွင့္ သဘာဝဝန္းက်င္အၾကား မည္သို႔ အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မွု ရွိသည္ကို ေလ့လာသည့္ သိပၸံပညာတရပ္ျဖစ္သည္။ [1] သက္ရွိ ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္၏ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ႐ုပ္သတၱိမ်ား ပါဝင္သည္။ ယင္းသတၱမ်ားတြင္ အဇီဝအခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ေနေရာင္ျခည္၊ ရာသီဥတု၊ ဘူမိအေနအထားႏွင့္ ဇီဝအခ်က္မ်ားျဖစ္သည့္ ယင္းသက္ရွိမ်ားႏွင့္အတူ က်က္စားေနထိုင္ၾကသည့္ အျခားသက္ရွိမ်ား ပါဝင္သည္။ [2]
"Ecology" ဆိုသည့္ ေဝါဟာရကို ႏွုတ္ေျပာစကားအေနျဖင့္ social ecology၊ deep ecology စသည္တို႔တြင္ ထည့္သြင္းသုံးႏွုန္းၾကသကဲ့သို႔ သဘာဝဝန္းက်င္ သို႔မဟုတ္ သဘာဝဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝါဒ ဟူေသာစကားလုံးမ်ား၏ အဓိပၸာယ္တူ ေဝါဟာရအျဖစ္ အသုံးျပဳေလ့ရွိသည္။
Ecology သို႔မဟုတ္ oekologie ဟူေသာ ေဝါဟာရကို ဂ်ာမန္ ဇီဝေဗဒပညာရွင္ Ernst Haeckel က ၁၈၆၆ ခုႏွစ္တြင္ တီထြင္ခဲ့ၿပီး "ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္ႏွင့္ ယင္းတို႔၏ ပတ္ဝန္းက်င္အၾကား ဆက္ႏႊယ္မွုအား ေလ့လာသည့္ သိပၸံပညာရပ္"ဟု အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။[3] Haeckel သည္ ဤသေဘာတရားကို အေသးစိတ္ ဆက္လက္ ျပဳစုခဲ့ျခင္းမရွိပါ။ ပထမဦးဆုံးေသာ ျပ႒ာန္းစာအုပ္ကို (တကၠသိုလ္တြင္ ပထမဦးဆုံးေသာ သင္တန္းႏွင့္အတူ) ဒိန္းမတ္ ႐ုကၡေဗဒပညာရွင္ Eugenius Warmingက ေရးသားခဲ့သည္။ ယင္းေစာေစာပိုင္း စာအုပ္ေၾကာင့္ Warming အား ေဂဟေဗဒပညာရပ္အား ထူေထာင္ခဲ့သူဟု ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ [4]
[ျပင္ဆင္ရန္] က်မ္းကိုး
- ↑ Begon, M.; Townsend, C. R., Harper, J. L. (2006). Ecology: From individuals to ecosystems. (4th ed.). Blackwell. ISBN 1405111178.
- ↑ Campbell, Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-250882-6.
- ↑ Frodin, D.G. (2001). Guide to Standard Floras of the World. Cambridge: Cambridge University Press, 72. ISBN 0-521-79077-8. “[ecology is] a term first introduced by Haeckel in 1866 as Ökologie and which came into English in 1873”
"Ecology" ဆိုသည့္ ေဝါဟာရကို ႏွုတ္ေျပာစကားအေနျဖင့္ social ecology၊ deep ecology စသည္တို႔တြင္ ထည့္သြင္းသုံးႏွုန္းၾကသကဲ့သို႔ သဘာဝဝန္းက်င္ သို႔မဟုတ္ သဘာဝဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝါဒ ဟူေသာစကားလုံးမ်ား၏ အဓိပၸာယ္တူ ေဝါဟာရအျဖစ္ အသုံးျပဳေလ့ရွိသည္။
Ecology သို႔မဟုတ္ oekologie ဟူေသာ ေဝါဟာရကို ဂ်ာမန္ ဇီဝေဗဒပညာရွင္ Ernst Haeckel က ၁၈၆၆ ခုႏွစ္တြင္ တီထြင္ခဲ့ၿပီး "ေအာ္ဂင္နစ္ဆင္ႏွင့္ ယင္းတို႔၏ ပတ္ဝန္းက်င္အၾကား ဆက္ႏႊယ္မွုအား ေလ့လာသည့္ သိပၸံပညာရပ္"ဟု အဓိပၸာယ္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။[3] Haeckel သည္ ဤသေဘာတရားကို အေသးစိတ္ ဆက္လက္ ျပဳစုခဲ့ျခင္းမရွိပါ။ ပထမဦးဆုံးေသာ ျပ႒ာန္းစာအုပ္ကို (တကၠသိုလ္တြင္ ပထမဦးဆုံးေသာ သင္တန္းႏွင့္အတူ) ဒိန္းမတ္ ႐ုကၡေဗဒပညာရွင္ Eugenius Warmingက ေရးသားခဲ့သည္။ ယင္းေစာေစာပိုင္း စာအုပ္ေၾကာင့္ Warming အား ေဂဟေဗဒပညာရပ္အား ထူေထာင္ခဲ့သူဟု ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားက အသိအမွတ္ျပဳၾကသည္။ [4]
[ျပင္ဆင္ရန္] က်မ္းကိုး
- ↑ Begon, M.; Townsend, C. R., Harper, J. L. (2006). Ecology: From individuals to ecosystems. (4th ed.). Blackwell. ISBN 1405111178.
- ↑ Campbell, Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-250882-6.
- ↑ Frodin, D.G. (2001). Guide to Standard Floras of the World. Cambridge: Cambridge University Press, 72. ISBN 0-521-79077-8. “[ecology is] a term first introduced by Haeckel in 1866 as Ökologie and which came into English in 1873”
No comments:
Post a Comment