ဇီ၀ေဗဒ အေၾကာင္း ေလ့လာမယ္

ဇီဝေဗဒ

Biology studies the variety of life (clockwise from top-left) E. coli, tree fern, gazelle, Goliath beetle

ဇီဝေဗဒဘာသာရပ္သည္ သက္ရွိသတၱ၀ါမ်ားႏွင့္ အပင္တို႔အေၾကာင္းကို ေလ့လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။ ဇီဝေဗဒဘာသာရပ္တြင္ အဓိက ဘာသာခြဲၾကီးႏွစ္ခုရွိသည္။ သတၱေဗဒႏွင့္
ရုကၡေဗဒတို႕ျဖစ္ၾကသည္။ သက္ရွိတို႕၏ တည္ေဆာက္ပံုႏွင့္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား အား သိပၸံနည္းက် စမ္းသပ္ေလ့လာေသာဘာသာရပ္ကို ဇီဝေဗဒဟုေခၚသည္။
ေရွးေခတ္ဂရိပညာရွင္မ်ားလက္ထက္မွ အစျပဳ၍ လူ၊တိရစာၦန္ႏွင့္ အပင္မ်ားအား သုေတသနျပဳခဲ့ေၾကာင္း သမိုင္းအေထာက္ အထား မ်ားရွိခဲ့သည္။ ၈ရာစုႏွင့္၁၃ရာစုကာလ အာရပ္လူမ်ိဳးပညာရွင္မ်ား၏ ရွာေဖြေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားႏွင့္ ဥေရာပရီေနဆြန္းေခတ္ ေလ့လာစမ္းသပ္ ခ်က္မ်ားစြာတို႕သည္ ေခတ္သစ္ ဇီဝေဗဒေပၚထြန္းေစသည့္အေျခခံ အုတ္ျမစ္မ်ားျဖစ္ခဲ့သည္။ ၁၇ရာစုတြင္ အဏုၾကည့္မွန္ဘီလူး ေပၚေပါက္လာျပီးေနာက္ ေရာဂါပိုးမႊားမ်ား(Microbes)၊ဆဲလ္ (Cell)အစရွိသည့္ ၾကီးမားသည့္ေတြ႕ရွိ ခ်က္မ်ား ေပၚထြန္းခဲ့ျပီး ၁၈ရာစု ေခတ္သစ္ဓါတုေဗဒႏွင့္ စနစ္တက်ေပါင္းစပ္ကာ ယေန႕ကြ်ႏု္ပ္တို႕ သိရွိျမင္ေတြ႕ေန ရသည့္ေခတ္သစ္ဇီဝေဗဒ ေပၚထြန္းလာခဲ့သည္။
၂၀ရာစုႏွင့္၂၁ရာစုအေစာပိုင္း ကာလသည္ ဇီဝေဗဒဘာသာရပ္၏ ေရႊေရာင္လႊမ္းေသာကာလမ်ား ဟုမွတ္ယူထားရသည့္ေအာင္ တိုးတက္မႈအ၇ွိန္အဟုန္ ျမင့္မားခဲ့သည္။ ေနာက္ဆံုးေပၚနည္းပညာမ်ားႏွင့္ကိရိယာမ်ား အကူအညီျဖင့္ စမ္းသပ္ခန္းမ်ားထဲတြင္ ႏွစ္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ သက္တမ္းရွိသည့္ ပေဟ႒ိမ်ား အားေဖၚထုတ္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ဥပမာအားျဖင့္- ဆဲလ္တစ္ခုသာရွိေသာ သက္ရွိမွသည္ ဆဲလ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပါဝင္ေသာ အပင္ႏွင့္တိရစာၦန္မ်ားအျဖစ္ မည္သို႕မည္ပံု ေျပာင္းလဲလာပံု၊ေနေရာင္ျခည္စြမ္းအင္အား အသံုးျပဳ၍ အပင္တို႕ဆင့္ဆင့္ အစာခ်က္လုပ္ပံု၊ လြန္စြာေသးငယ္ေသာ ပိုးမႊာေလးမွသည္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာကြဲျပား ေသာသက္ရွိအမ်ိဳးမ်ိဳး အျဖစ္ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲ လာပံု အပါအဝင္ အျခားအေၾကာင္းအရာေပါင္းမ်ားစြာ တို႕အားမည့္သည့္ေခတ္ကာလ ႏွင့္မတူ နက္နက္နဲနဲ နားလည္သေဘာေပါက္ လာျပီျဖစ္သည္။
ထို႕အျပင္ေခတ္သစ္ဇီဝေဗဒသည္ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း၏ေန႕စဥ္ဘဝတြင္ မရွိအျဖစ္အသံုးျပဳရေသာ အေရးပါသည့္ဘာသာရပ္တစ္ခု လည္းျဖစ္သည္။သာဓက မ်ားျပရေသာ မ်ိဳးရိုးဗီဇႏွင့္ဆဲလ္မ်ား အားအထူးျပဳေလ့လာသည့္ Geneticsႏွင့္Cell Biologyတို႕၏အက်ိဳး ေက်းဇူးေၾကာင့္ ပိုမိုတိုးတက္သည့္ေဆးဝါးႏွင့္ လယ္ယာစိုက္ပ်ိဳးေရး နည္းပညာမ်ား ေပၚေပါက္လာသလို မႏုႆေဗဒဘာသာရပ္ အတြက္လည္း Molecular Biology၏အခန္းက႑မွာမ်ားစြာအေရးပါ လွသည္။DNAတိုက္ဆုိင္စစ္ေဆးမႈသည္ တရားစီရင္ေရးစနစ္ ၏ မရွိမျဖစ္ကိရိယာတစ္ခုျဖစ္လာျပီး ေဂဟေဗဒ(Ecology)ကဲ့သို႕ေသာဘာသာရပ္ခြဲမွ ကမာၻၾကီးပူေႏြးလာမႈ ႏွင့္ပတ္ဝန္းက်င္ညစ္ညမ္းမႈျပသနာ မ်ားအား အဓိကေျဖရွင္းေပးလွ်က္ ရွိသည္။

Contents [hide] 1 ဇီဝေဗဒ၏အေျခခံအုတ္ျမစ္မ်ား 1.1 ဆဲလ္သီအိုရီ(Cell Theory) 1.2 ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္း သီအိုရီ (Evolution Theory) 1.3 မ်ိဳးရိုးဗီဇသီအိုရီ(Gene Theory) 1.4 ကိုယ္တြင္းအားမွ်ေျခစနစ္ (Homeostasis) 2 သက္ရွိမ်ားအား ေယဘူယ်အုပ္စု ဖြဲ႕ခြဲျခားျခင္း 2.1 ဒိုမိန္း ၃ခု စနစ္ 2.1.1 ဗက္တီးရီးယား(Bacteria) ဒိုမိန္း 2.1.2 အာေခးရား(Archaea) ဒိုမိန္း 2.1.3 အ်ဴကားရား(Eukarya) ဒိုမိန္း 2.1.3.1 ပရိုတစ္တာ(Kingdom Protista) 2.1.3.2 အပင္(Kingdom Plantae) 2.1.3.3 မိႈ(Kingdom Fungi) 2.1.3.4 တိရိစာၦန္(Kingdom Animalia) 3 ဇီဝေဗဒဘာသာရပ္ခြဲမ်ား 3.1 သတၱေဗဒ (zoology) 3.2 ႐ုကၡေဗဒ (botany) 3.3 အဏုဇီဝေဗဒ (Molecular biology) 3.4 ဆဲလ္ေဗဒ (ဝါ) ကလပ္စည္းေဗဒ(Cell biology) 3.5 မ်ိဳးရိုးဗီဇေဗဒ(Genetics) 3.6 ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္းေဗဒ(Evolutionary biology) 3.7 ဇီဝမ်ိဳးခြဲေဗဒ(Taxonomy) 3.8 ေဂဟေဗဒ(Ecology) 4 ကိုးကားက်မ္းစာရင္း

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဇီဝေဗဒ၏အေျခခံအုတ္ျမစ္မ်ား

ေခတ္သစ္ဇီဝေဗဒအား ေအာက္ပါ အေျခခံသေဘာတရား ၄မ်ိဳး ေပၚတြင္ တည္ေဆာက္ထားသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဆဲလ္သီအိုရီ(Cell Theory)

သက္ရွိအားလံုးတို႕အားဆဲလ္ သို႕မဟုတ္ ဆဲလ္မ်ားျဖင့္ဖြဲစည္းထားျပီး ဆဲလ္မွာအေျခခံအက်ဆံုး အစိတ္အပိုင္းျဖစ္သည္။ ဆဲလ္မ်ားစြာပါဝင္သည့္သက္ရွိမ်ား တြင္မူလဆဲလ္တစ္ခုမွအစျပဳ၍ ဆဲလ္မ်ားစြာေပါက္ဖြါးလာသည္။ အဆိုပါဆဲလ္မ်ားသည္ အရိုးဆဲလ္၊ အေရျပားဆဲလ္အစရွိသျဖင့္ အမ်ိဳးအစားမ်ားကြဲျပား ျခားနားၾကသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္း သီအိုရီ (Evolution Theory)

၁၉ရာစုအဂၤလိပ္ဇီဝပညာရွင္ Charles Darwin၏ Origin of species စာအုပ္ျဖင့္ ဇီဝေဗဒအား ေခတ္ေျပာင္းေတာ္လွန္ခဲ့သည့္ အယူအဆျဖစ္သည္။ ေက်ာက္ျဖစ္ရုပ္ၾကြင္းမ်ားႏွင့္ ခႏၶာေဗဒႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ ယေန႕သက္ရွိမ်ိဳးစိတ္မ်ားသည္ ေရွးႏွစ္သန္းေပါင္းမ်ားစြာရွိ မ်ိဳးစိတ္မ်ားမွ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာ ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႕ေျပာင္းလဲရာတြင္ natural selectionေခၚ သဘာဝတရားၾကီး၏ေဖးမေရြးခ်ယ္မႈမွာ အဓိကေသာ့ခ်က္ျဖစ္သည္။ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္း သီအိုရီသည္ သက္ရွိမ်ိဳးစိတ္ ေပါင္းမ်ားစြာတို႕၏ အံၾသဖြယ္ တူညီမႈႏွင့္ ကြဲျပားျခားနားမႈတို႕အား သိပၸံနည္းက် ရွင္းခ်က္ထုတ္ ေပးႏိုင္သည့္ တစ္ခုတည္းေသာ သီအိုရီျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] မ်ိဳးရိုးဗီဇသီအိုရီ(Gene Theory)

သက္ရွိမ်ားအားလံုး၏ ဇီဝအခ်က္အလက္မ်ားကို မ်ိဳးရိုးဗီဇတြင္မွတ္သားထားျပီး မ်ိဳးပြါးရာတြင္ (ဥပမာ-မိဘမွသားသမီးသို႕) အဆိုပါအခ်က္အလက္မ်ားထည့္ သြင္းေပးလိုက္သည္။ DNAသည္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ အခ်က္အလက္မ်ား တည္ေဆာက္ရာတြင္ အသံုးျပဳသည့္ကုဒ္ေလးမ်ား ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်က္အလက္မ်ားသည္ Genotypeစနစ္မွ ျမင္ေတြ႕သိျမင္ႏိုင္ေသာ Phenotypeစနစ္ (အရြယ္အစား၊ အေရာင္အေသြး၊ အမူအက်င့္စသည္တို႕) သို႕ဘာသာျပန္ျခင္းခံရသည္။ ပတ္ဝန္းက်င္၏ သက္ေရာက္မႈေၾကာင့္ အထက္ပါအခ်က္အလက္မ်ား ေျပာင္းလဲႏိုင္ေသာ္လည္း ေနာက္မ်ိဳးဆက္သို႕လက္ဆင့္မကမ္းႏိုင္။ Mutationေၾကာင့္ ေျပာင္းလဲသြားမွ သာလွ်င္ လက္ဆင့္ကမ္းႏိုင္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ကိုယ္တြင္းအားမွ်ေျခစနစ္ (Homeostasis)

Steady Stateဟု အၾကမ္းဖ်င္းေခၚဆိုႏိုင္သည္။ ပတ္ဝန္းက်င္၏ သက္ေရာက္မႈအား သက္ရွိမ်ားအားလံုး၏ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းပိုင္းတြင္ လိုက္ေလ်ာညီေထြ ျဖစ္ႏိုင္ရန္ထိန္းညွိေပးသည့္ အားမွ်ေျခစနစ္ ျဖစ္သည္။ အေျခခံအက်ဆံုးေသာ ဆဲလ္မ်ားတြင္ပင္ ထိုအားမွ်ေျခစနစ္ရွိသည္။ ဥပမာ - အင္မတန္ပူျပင္းသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ေသြးေႏြးသတၱဝါမ်ား၏ ကိုယ္တြင္းအပူခ်ိန္မွ်တေနျခင္း၊ အခ်ိဳမ်ားအမ်ားအျပားစားေသာ္လည္း ေသြးတြင္းသၾကားပမာဏ ပံုမွန္တည္ ရွိေနျခင္းတို႕မွာ ကိုယ္တြင္းအားမွ်ေျခစနစ္ ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] သက္ရွိမ်ားအား ေယဘူယ်အုပ္စု ဖြဲ႕ခြဲျခားျခင္း

ဇီဝေဗဒတြင္သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ကြဲျပားျခားနားေသာသက္ရွိမ်ားကို စနစ္တက်ေလ့လာႏိုင္ရန္အတြက္ မ်ိဳးတူရာအစုမ်ားအုပ္စုဖြဲ႕၍ နယ္ေျမမ်ားပိုင္းျခားသတ္မွတ္ ထားသည္။ ေယဘူယ်အက်ဆံုးပိုင္းျခားနည္းမွာ သက္ရွိမ်ား၏ ဆဲလ္အမ်ိဳးအစားေပၚ မူတည္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေသးငယ္၍ ရွင္းလင္းေသာ Prokaryotic ဆဲလ္ႏွင့္ ပိုမိုၾကီးမား၍ တည္ေဆာက္ပံုရႈတ္ေထြးေသာ Eukaryotic ဆဲလ္ ဟူ၍ျဖစ္ၾကသည္။ ေရွးယခင္က Monera၊ Protista ၊ Plantae ၊ Fungi၊ Animaliaဟူေသာ ၅ႏိုင္ငံစနစ္ ကိုအသံုးျပဳေသာ္လည္း လြန္ခဲ့သည့္ ဆယ္စုႏွစ္ ၂ခုအတြင္း အသစ္ထပ္မံေတြ႕ရွိခ်က္မ်ား ေပၚမူတည္၍ ဒိုမိန္း ၃ခုစနစ္ အားစတင္ အသံုးျပဳလာၾကသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဒိုမိန္း ၃ခု စနစ္

ဒိုမိန္း ၃ခု စနစ္အား ဗက္တီးရီးယား (Bacteria)၊ အာေခးရား (Archaea) ႏွင့္ အ်ဴကားရား (Eukarya)တို႕ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားျပီး ၁၉၉၀ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ဇီဝပညာရွင္ Carl Woeseမွ စတင္ မိတ္ဆက္သည္။

E.Coliဗက္တီးရီးယား

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဗက္တီးရီးယား(Bacteria) ဒိုမိန္း

ဗက္တီးရီးယားမ်ားအား Prokaryotic ဆဲလ္ တစ္ခုတည္းျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားျပီး ဆဲလ္အတြင္း Nucleus မပါဝင္ေပ။ မိုက္ခရိုမီတာ အနည္းငယ္သာရွည္လ်ားျပီး ပံုသ႑န္အားျဖင့္ စက္လံုး၊ တုတ္ေခ်ာင္း၊ ခရုပါတ္ အစရွိသျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားၾကသည္။ ဗက္တီးရီးယားမ်ား သည္လူ႕ခႏၶာကိုယ္တြင္း၊ အက္ဆစ္ေရပူစမ္းမ်ား၊ ေရဒီယိုသတၱိၾကြအမိႈက္မ်ား အပါအဝင္ကမာၻ႕ေနရာအႏွံ႕အျပား၌ အသက္ရွင္ေန ထိုင္ႏိုင္ၾကသည္။အမ်ားစုေသာ ဗက္တီးရီးယားမ်ိဳးစိတ္မ်ားသည္ လူသားအားအက်ိဳးျပဳႏိုင္ေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕မ်ိဳးစိတ္မ်ားမွာ ကာလဝမ္းေရာဂါ၊ ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါ၊ ႏူနာေရာဂါ၊ အဆုတ္နာ တီဘီေရာဂါ အစရွိသည့္ေရာဂါ ေပါင္းမ်ားစြာျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သည္။ ထိုကဲ့သို႕ အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္ေသာ ဗက္တီးရီးယားမ်ား ကိုကာကြယ္ရန္ Antibacterialေခၚ ပဋိဇီဝေဆးဝါးမ်ားအသံုးျပဳၾကသည္။

အာေခးရားအမ်ိဳးအစားတစ္မ်ိဳး

[ျပင္ဆင္ရန္​] အာေခးရား(Archaea) ဒိုမိန္း

"ancient"ဟုအဓိပၸယ္ရျပီး ဘက္တီးရီးယားမ်ားကဲ့သို႕ပင္ ဆဲလ္တစ္ခုတည္းသာပါဝင္သည့္ Prokayotes မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ယခင္က ၄င္းတို႕အား ထူးျခားသည့္ ဘက္တီးရီးယားမ်ားအျဖစ္ မွတ္ယူျပီး archaebacteriaဟုသတ္မွတ္ေခၚေဝၚခဲ့ၾက သည္။ သို႕ေသာ္ ဘက္တီးရီးယားမ်ားႏွင့္မတူ ထူးျခားသည့္ ကိုယ္ပိုင္ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္းျဖစ္စဥ္မ်ား အားရွာေဖြေတြ႕ ရွိျပီးေနာက္ ပိုင္းသီျခားဒိုမိန္း တစ္ခုအျဖစ္ခြဲထုတ္ခဲ့သည္။ အာေခးရားမ်ားသည္ ဘက္တီးရီးယားမ်ားကဲ့သို႕ပင္ လြန္စြာေသးငယ္သလို ပံုသ႑န္အားျဖင့္လည္း မ်ားစြာဆင္တူၾကသည္။ သို႕ရာတြင္ ဇီဝကမၼျဖစ္စဥ္မ်ားအရ Eukaryotes မ်ား ႏွင့္ ပိုမိုေဆြးမ်ိဳးနီးစပ္ သည္။ လြန္စြာအပူရွိျပင္းထန္သည့္ ေရအိုင္မ်ား၊ ဆားငန္အိုင္မ်ားထဲတြင္ အသက္ရွင္ႏိုင္ၾကသည့္ သက္ရွိမ်ားျဖစ္ၾက ေသာ္လည္း ေရာဂါပိုးမႊားအျဖစ္ အႏၱရာယ္ေပး ႏိုင္ေၾကာင္း အေထာက္အထားမေတြ႕ရွိရေသးေပ။

[ျပင္ဆင္ရန္​] အ်ဴကားရား(Eukarya) ဒိုမိန္း

ပိုမိုၾကီးမား၍ရႈပ္ေထြးေသာ Eukaryoticဆဲလ္မ်ား ျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားျပီးထိုဆဲလ္မ်ားအတြင္းတြင္ နယူကလိယပ္စ္Nucleusပါဝင္သည္။ကြဲျပားျခား နားေသာEukaryotic ဆဲလ္မ်ားေပၚ မူတည္၍ အ်ဴကားရားဒိုမိန္းအား ႏိုင္ငံ၄ခုထပ္မံခြဲျခားထားျပန္သည္။ ၄င္းတို႕မွာ ပရိုတစ္တာ(Kingdom Protista)၊ အပင္(Kingdom Plantae)၊ မိႈ(Kingdom Fungi)ႏွင့္ တိရိစာၦန္(Kingdom Animalia) တို႕ျဖစ္ၾကသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ပရိုတစ္တာ(Kingdom Protista)

ပရိုတစ္တာမ်ားသည္ လြန္စြာေသးငယ္သည့္ microorganismsအ်ဴကားရားမ်ားျဖစ္ၾကျပီး အမ်ားစုမွာဆဲလ္တစ္မ်ိဳးျဖင့္သာ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ သို႕ေသာ္ဆဲလ္အေျမာက္အျမားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည့္ပရိုတစ္တာမ်ားလည္းရွိသည္။ယင္းတို႕၏ရိုးရွင္း ေသာဆဲလ္ဖြဲစည္းပံုေပၚမူတည္၍ အျခားေသာအ်ဴကားယားမ်ားျဖစ္သည့္အပင္၊မိႈ၊တိရိစာၦန္ တို႕ႏွင့္ခြဲျခားထားသည္။ ပရိုတစ္တာမ်ားသည္ ေရရွိသည့္ ပတ္ဝန္းက်င္တိုင္းတြင္ ေပါက္ဖြါးရွင္သန္ႏိုင္ၾကျပီး ေဂဟစနစ္တြင္ဘက္တီးရီးယားမ်ား ကဲ့သုိ႕ပင္ အေရးပါသူမ်ားျဖစ္သည္။တိရိစာၦန္ကဲ့သို႕ေသာ ပရိုတစ္တာအား ပိရိုတိုဇြား(Protozoa)၊ အပင္ကဲ့သို႕ေသာ ပရိုတစ္တာအား အယ္လ္ေဂ်း(Algae)၊ ႏွင့္မိႈကဲ့သို႕ေသာ ပိရိုတစ္တာ(Slime Mold)ဟူ၍ ခြဲျခားထားသည္။အခ်ိဳ႕ေသာ ပရိုတစ္တာမ်ားသည္ ကပ္ပါးေရာဂါပိုးမႊားမ်ားျဖစ္ျပီး ငွက္ဖ်ား၊ Sleeping sicknessအစရွိသည့္ေရာဂါအေျမာက္အမ်ား ျဖစ္ပြါးေစသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] အပင္(Kingdom Plantae)

Eukaryoticဆဲလ္မ်ားျဖင့္ဖြဲ႕စည္းထားျပီး ေနေရာင္ျခည္စြမ္းအင္အသံုးျပဳကာ အစာအျဖစ္ ေအာ္ဂန္နစ္ေမာ္လီက်ဴးမ်ားထုတ္လုပ္သည့္သက္ရွိ မ်ားကို အပင္ဟုေခၚသည္။ ေနေရာင္ျခည္စြမ္းအင္ျဖင့္ အစာခ်က္လုပ္ျခင္း(Photosynthesis)သည္ အပင္ႏွင့္အျခားသက္ရွိမ်ားအားအဓိက ခြဲျခားေပးထားသည့္ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုျဖစ္သည္။အပင္မ်ားအား အုပ္စုခြဲျခားရာတြင္ အစိမ္းေရာင္ေရညွိ(Green Algae)၊ Bryophytes၊ Pteridophytesႏွင့္ အေစ့ရွိအပင္မ်ား(Seed Plants) ဟူ၍အၾကမ္းဖ်င္း၄ပိုင္းခြဲျခားထားသည္။ အပင္မ်ား၏ ေနေရာင္ျခည္စြမ္းအင္ျဖင့္ အစာခ်က္လုပ္ျခင္း(Photosynthesis)သည္ ေဂဟစနစ္မ်ားအားလံုး၏ စြမ္းအင္ႏွင့္ ေအာ္ဂန္နစ္ပစၥည္းမ်ားထုတ္လုပ္ရာ ပင္မအရင္းအျမစ္ ျဖစ္သည္႕အျပင္ ကမာၻေလထုတြင္း ဂက္စ္မ်ားအခ်ိဳးက်ေပါင္းစပ္မႈကိုပါ ျပဳျပင္ထိန္းခ်ဳပ္ေပးသည္။ထို႕အျပင္ ေဂဟစနစ္အတြင္း တိရိစာၦန္မ်ား အတြက္ အစားစာႏွင့္မွီခိုေနထိုင္ရာ အျဖစ္ပါအက်ိဳးျပဳသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] မိႈ(Kingdom Fungi)

မိႈမ်ားအားလံုးအားEukaryoticဆဲလ္မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားျပီး ဆဲလ္တစ္မ်ိဳးသာပါဝင္ေသာ မ်ိဳးကြဲအခ်ိဳ႕လည္းရွိသည္။ ယခင္ကမိႈမ်ားအား အပင္မ်ားႏွင့္အုပ္စုတူအျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ေသာ္လည္း အသစ္ထပ္မံေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားအရ သီးျခားအုပ္စုအျဖစ္ခြဲထုတ္ခဲ့သည္။ ေမာ္လီက်ဴးသုေတ သနမ်ားအရ မိႈႏွင့္တိရိစာၦန္ မ်ားမွာ ပိုမိုေဆြမ်ိဳးနီးစပ္ ၾကသည္။သဲကႏၲာရမ်ားအပါအဝင္ ကမာၻ႕ေနရာအႏွံအျပား၌ မိႈတို႕ရွင္သန္ေပါက္ဖြားႏိုင္ ၾကသလိုေရထဲတြင္သာ ေပါက္ေရာက္ႏိုင္သည့္ မ်ိဳးစိတ္မ်ားလည္းရွိသည္။ မိႈမ်ားသည္လိုအပ္သည့္ အစာအဟာရမ်ားအား ပတ္ဝန္းက်င္မွစုပ္ယူ သည့္စနစ္အားအသံုးျပဳၾကျပီး ဘက္တီးရီးယားမ်ားကဲ့သုိ႕ပင္ ေဂဟစနစ္တြင္Decomposerမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ လက္ရွိွိမွတ္တမ္းတင္ျပီးေသာ မိႈမ်ိဳးစိတ္၁သိန္းေက်ာ္အနက္ ၃၀ရာခုိင္ႏႈန္းမွာ ကပ္ပါးမ်ားျဖစ္ျပီး အမ်ားစုမွာ အပင္မ်ားေပၚတြင္သာ တြယ္ကပ္ၾကသည္။သို႕ေသာ္ မ်ိဳးစိတ္၅၀ခန္႕မွာ လူႏွင့္တိရိစာၦန္မ်ား သို႕တြယ္ကပ္တတ္ျပီး အဆုတ္တြင္မိႈစြဲျခင္းေရာဂါ၊ အမ်ိဳးသမီးလိင္အဂၤါတြင္မိႈစြဲျခင္းေရာဂါႏွင့္ အျခားေသာအေရျပားေရာဂါမ်ားစြာ ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] တိရိစာၦန္(Kingdom Animalia)

လူႏွင့္တိရိစာၦန္တို႕ပါဝင္ျပီး Eukaryoticဆဲလ္မ်ားစြာျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည့္သက္ရွိမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ ထူူးျခားသည့္ ဝိေသသမွာ ကိုယ္တြင္းကလီစာ မ်ားျဖင့္ အစာေခ်ဖ်က္ျပီး အဟာရမ်ားစုတ္ယူျခင္းျဖစ္သည္။ တိရိစာၦန္အမ်ားစုမွာ လိင္မႈျပဳျခင္းျဖင့္ မ်ိဳးပြါးၾကျပီး ဥအုျခင္းအျပင္အေကာင္လိုက္ေမြးဖြါးၾကသည္။ တိရိစာၦန္အမ်ားစုတြင္ ၾကြက္သားႏွင့္နက္ဗ္ဆဲလ္မ်ားရွိျပီး အစာရွာေဖြရာတြင္ အဓိကအသံုးျပဳ ၾကသည္။အခ်ိဳ႕ေသာမ်ိဴးစိတ္မ်ားတြင္ ရႈတ္ေထြးၾကီးမားသည့္ နက္ဗ္ဆဲလ္ကြန္ယက္ေခၚ ဦးေႏွာက္ပါဝင္ျပီး စဥ္းစားဆင္ျခင္ႏိုင္စြမ္း ရွိသည္။ တိရိစာၦန္မ်ားအား ေက်ာရိုးရွိႏွင့္ ေက်ာရိုးမဲ့ ဟူ၍ ေယဘူယ်အုပ္စု ခြဲျခားၾကသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဇီဝေဗဒဘာသာရပ္ခြဲမ်ား

ဇီဝေဗဒပညာရပ္သည္ ၾကီးမားက်ယ္ျပန္႕ေသာဘာသာရပ္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဘာသာခြဲငယ္မ်ားျဖင့္ အေသးစိတ္ပိုင္းျခားေလ့လာသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] သတၱေဗဒ (zoology)

သတၱဝါမ်ားအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ႐ုကၡေဗဒ (botany)

အပင္မ်ားအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] အဏုဇီဝေဗဒ (Molecular biology)

ဇီဝေဗဒအား ေမာ္လီက်ဴးမ်ားအဆင့္ထိေလ့လာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္ျပီး ဆဲလ္မ်ိဳးကြဲမ်ား ေပါင္းစပ္အလုပ္လုပ္ပံုအား အဓိကထားသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဆဲလ္ေဗဒ (ဝါ) ကလပ္စည္းေဗဒ(Cell biology)

ဆဲလ္မ်ား၏ အမူအက်င့္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ ဆက္စပ္ေဆာင္ရြက္ပံုတို႕အား ေလ့လာေသာဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] မ်ိဳးရိုးဗီဇေဗဒ(Genetics)

သက္ရွိမ်ား၏ အေမြဆက္ခံသည့္ဗီဇမ်ားအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲျခင္းေဗဒ(Evolutionary biology)

သက္ရွိမ်ား၏ မူလအစႏွင့္ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာပံုအဆင့္ဆင့္အား ေလ့လာေသာဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဇီဝမ်ိဳးခြဲေဗဒ(Taxonomy)

သက္ရွိမ်ားအား စနစ္တက်ေလ့လာႏိုင္ရန္ မ်ိဳးတူအုပ္စုခြဲ၍ အမည္ေပးေသာဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ေဂဟေဗဒ(Ecology)

သက္ရွိမ်ားႏွင့္ ၄င္းတို႕၏ပတ္ဝန္က်င္တို႕ အျပန္အလွန္ဆက္စပ္အက်ိဳးျပဳပံုအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] ကိုးကားက်မ္းစာရင္း

ဝီကီပီးဒီးယား[1]
Neil A.Campbell၊ Jane B.Reeceႏွင့္ Eric J.Simonတို႕ေရးသားသည့္ Essential Biology with Physiology