ဆဲလ္ အေၾကာင္းမွတ္သားမယ္

ဆဲလ္

Robert Hooke သည္ Micrographia ျဖင့္ ျမင္ရေသာ cork ၏ ပံုသဏၭာန္ကုိ ဆြဲထားပံု။ ၎မ်ား သက္ရွိကုိ ပထမဆံုး ဆဲလ္ ဟုေခၚျခင္းျဖစ္သည္။

ေမြးျမဳထားေသာ ဆဲလ္၊ keratin (အနီ) ႏွင့္DNA (အစိမ္း) ကုိ ျမင္ရေအာင္ အေရာင္းဆုိးထားသည္။

ဆဲလ္သည္ သက္ရွိ ရုပ္စု အားလံုးတုိ႔၏ ပံုပန္းသဏၭာန္ ႏွင့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ရွိေသာ အငယ္ဆံုး ေသာ အရာျဖစ္သည္။ ဆဲလ္သည္ အငယ္ဆံုး သက္ရွိျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အသက္၏ အုတ္ျမစ္ ဟုလဲ ေခၚဆိုၾကသည္။ ဘက္တီးရီးယား စသည့္ အခ်ဳိေသာ သက္ရွိမ်ားမွာ ဆဲလ္တစ္ခုတည္းရွိေသာ သက္ရွိမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ လူ အပါအဝင္ အျခား သက္ရွိတုိ႔မွာ ဆဲလ္မ်ားစြာႏွင့္ ေပါင္းစုထားေသာ multicellular မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ လူတြင္ ဆဲလ္ေပါင္း ၁၀^၁၄ ပါရွိသည္ဟု တြက္ခ်က္ၾကသည္။ ပံုမွန္ ဆဲလ္တစ္ခု၏ အေလးခ်ိန္မွာ ၁ နာႏိူ ဂရမ္nanogram ရွိသည္။ အႀကီးဆံုး ဆဲလ္မွာ မ်ဳိးမပြားမွီ ငွက္ကုလားအုပ္၏ မ်ဳိးဥ ျဖစ္သည္။

Contents [hide] 1 အေျခခံ သေဘာတရား 2 ဆဲလ္၏ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာမ်ား 2.1 Prokaryotic cells 2.2 Eukaryotic cells

[ျပင္ဆင္ရန္​] အေျခခံ သေဘာတရား

ဆဲလ္တုိင္းသည္ အနည္းဆံုး မိမိဘာသာ ထိန္းသိမ္းႏူိင္စြမ္း (self-maintaing) ႏွင့္ အလံုးစံုမႈ (self-contained) ရွိၾကသည္။ ဆဲလ္သည္ အဟာရမ်ားကုိ စြမ္းအင္ အျဖစ္ေျပာင္းလဲႏူိင္ၿပီး လုိအပ္ေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကုိ ၿပီးေျမာက္ႏူိင္သည္။ ဆဲလ္တုိင္းတြင္ ေအာက္ပါေဖာ္ျပထားေသာ လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ႏူိင္ၾကသည္။

• ဆဲလ္ကြဲျခင္း (cell division) ျဖင့္ မ်ဳိးပြားျခင္း
• အင္ဇုိင္း မ်ား ႏွင့္ ဒီအန္ေအ ဂ်န္း မ်ားမွ ထုတ္ေသာ ပရုိတင္း မ်ားကုိ အသံုးျပဳျခင္း
• ဇီဝျဖစ္စဥ္ မ်ား ရွိျခင္း
• အပူခ်ိန္၊ ပီအိတ္ခ္် စသည့္ ေျပာင္းလည္းျခင္းမ်ားကုိ တုန္ျပန္ႏူိင္ျခင္း
• ဆဲလ္၏ အတြင္းပုိင္း ကုိ lipid bilayer ျဖင့္ ဝန္းရံထားျခင္း

[ျပင္ဆင္ရန္​] ဆဲလ္၏ ရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာမ်ား

ဆဲလ္တြင္ ညဳကလီယ ရွိေသာ Eukaryotic ႏွင့္ ညဳကလီယ မရွိေသာ Prokaryotic ဆဲလ္ ဟူ၍ ႏွစ္မ်ဳိး ကြဲသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] Prokaryotic cells

Main article: Prokaryote

ပံုမွန္ prokaryotic ဆဲလ္ပံု

Prokaryote ဆဲလ္သည္ eukaryote ဆဲလ္မ်ားထက္ ေသးငယ္ၾကၿပီး ညဳကလီယ ႏွင့္ အျခား အရာမ်ားလဲ မပါရွိၾကေပ။ ဘက္တီးရီးယား ႏွင့္ အာခ်ီးယား ေခၚ ပံုသဏၭာန္တူ Prokaryote ႏွစ္မ်ဳိးရွိၾကသည္။
Prokaryote ဆဲလ္တြင္ တည္ေဆာက္ပံုအရ ေဒသ သံုးမ်ဳိးကြဲသည္။

• အျပင္ဖတ္အပုိင္းတြင္ ထုိးထြက္ေနေသာ flagella ႏွင့္ pili ဆဲလ္မ်က္ႏွာျပင္ ရွိသည္။ ၎တုိ႔သည္ (prokaryote ဆဲလ္တုိင္းတြင္ မရွိေသာ္လဲ) ဆဲလ္သြားလာရန္ ဆက္သြယ္ရန္ တုိ႔အတြက္ ပရုိတိမ္းမ်ား ထုတ္ေပးသည္။

• ဆဲလ္အတြင္းပုိင္းကုိ cell envelope ဟုေခၚၿပီး plasma membrame ႏွင့္ကာထားေသာ ဆဲလ္နံရံ ရွိသည္။ ၎သည္ ဆဲလ္ကုိ ေတာင့္တင္းခုိင္မာေစၿပီး ဆဲလ္ အတြင္းႏွင့္ အျပင္ကုိ ျခားထားသည္။

• ဆဲလ္အတြင္းပုိင္းတြင္ ဒီအန္ေအ ႏွင့္ ribosomes မ်ားပါဝင္ေသာ ပါသည္ေသာ cytoplasm ရွိသည္။ prokaryotic chromosome မ်ားမွာ အမ်ားအားျဖင့္ စက္ဝုိင္းပံု တည္ရွိသည္။

[ျပင္ဆင္ရန္​] Eukaryotic cells

Main article: Eukaryote

Diagram of a typical animal (eukaryotic) cell, showing subcellular components.
Organelles:
(1) nucleolus
(2) nucleus
(3) ribosome
(4) vesicle
(5) rough endoplasmic reticulum (ER)
(6) Golgi apparatus
(7) Cytoskeleton
(8) smooth endoplasmic reticulum
(9) mitochondria
(10) vacuole
(11) cytoplasm
(12) lysosome
(13) centrioles within centrosome